ອານາຈັກຣັດຕະນະໂກສິນ
ອານາຈັກຣັດຕະນະໂກສິນ (ໄທ: อาณาจักรรัตนโกสินทร์) ແມ່ນລາຊະອານາຈັກທີ່ສີ່ໃນຍຸກປະຫວັດສາດໄທ ເຮິ່ມຕັ້ງແຕ່ການຍ້າຍເມືອງຫຼວງຈາກຝັ່ງກຸງທົນບຸຣີມາຍັງກຸງເທບມະຫານະຄອນ ຊຶ່ງຕັ້ງຢູ່ທາງຕະເວັນອອກຂອງແມ່ນ້ຳເຈົ້າພະຍາ ພະບາດສົມເດັດພະພຸດທະຍອດຟ້າຈຸລາໂລກມະຫາລາດ ປະຖົມກະສັດແຫ່ງລາຊະວົງຈັກກີ ສະເດັດຂຶ້ນຄອງລາຊະສົມບັດ ເມື່ອວັນທີ 6 ເມສາ ຄ.ສ. 1782
ອານາຈັກຣັດຕະນະໂກສິນ (1782–1851) อาณาจักรรัตนโกสินทร์ ລາຊະອານາຈັກສະຫຍາມ (1851–1932) ราชอาณาจักรสยาม | |
|---|---|
| 1782–1932 | |
ເພງຊາດ: ຈອມຣາຊຈົງຈເຣິນ (1852–1871) ບຸຫຼັນລອຍເລື່ອນ (1871–1888) ສັນລະເສີນພຣະບາຣະມີ (1888–1932) (ໂດຍພຶດຕິໄນ) | |
 ແຜນທີ່ສະແດງອານາເຂຕຂອງອານາຈັກຣັດຕະນະໂກສິນ ຄ.ສ. 1809 (ຮວມດິນແດນປະເທດສະລາດ) | |
 ແຜນທີ່ທາງລັດຖະສາດຂອງລາຊະອານາຈັດສະຫຍາມກ່ອນສົນທິສັນຍາອັງກິດ–ສະຫຍາມ ຄ.ສ. 1909 | |
| ເມືອງຫຼວງ | ບາງກອກ |
| ພາສາທົ່ວໄປ | ໄທ |
| ສາສະໜາ | ເຖຣະວາດ |
| ເດມະນິມ | ຊາວສະຫຍາມ |
| ການປົກຄອງ | ລະບອບລາຊາທິປະໄຕແບບລະບົບສັກດິນາ (1782–1882) ລະບອບສົມບູລະນາຍາສິດທິລາດ (1882–1932) |
| ພະມະຫາກະສັດ | |
• 1782–1809 | ພະບາດສົມເດັດພະພຸດທະຍອດຟ້າຈຸລາໂລກມະຫາລາດ (ພະອົງທຳອິດ) |
• 1868–1910 | ພະບາດສົມເດັດພະຈຸລະຈອມເກົ້າເຈົ້າຢູ່ຫົວ |
• 1925–1932 | ພະບາດສົມເດັດພະປົກເກົ້າເຈົ້າຢູ່ຫົວ (ພະອົງສຸດທ້າຍ) |
| ສະພານິຕິບັນຍັດ | ອະພິລັດຖະມົນຕີສະພາ (1925–1932) |
| ຍຸກປະຫວັດສາດ | ຍຸກຕ້ນສະໄໝໃໝ່, ຍຸກສະໄໝໃໝ່ |
• ສະຖາປະນາ | 6 ເມສາ 1782 |
| 1785–1787, 1809–1812 | |
| 20 ມິຖຸນາ 1826 | |
• ກະບົດລາວ | 1826–1828 |
| 1841–1845 | |
| 18 ເມສາ 1855 | |
| 1874–1875 | |
| 1893 | |
| 1917–1918 | |
| 24 ມິຖຸນາ 1932 | |
| ປະຊາກອນ | |
• ຄ.ສ. 1800[1] | 4,000,000 |
• ຄ.ສ. 1929[2] | 11,506,207 |
| ສະກຸນເງິນ | ພົດດ້ວງ (ຈົນເຖິງ ຄ.ສ. 1904) ບາດ (ຕັ້ງແຕ່ ຄ.ສ. 1904) |
| ປັດຈຸບັນເປັນສ່ວນໜຶ່ງຂອງ | |
.svg)
.svg)
ຄຶ່ງທຳອິດຂອງສະໄໝນີ້ເປັນການເພິ່ມພູນອຳນາດຂອງອານາຈັກ ເຖິກຂັດຈັງຫວະດ້ວຍຄວາມຂັດແຍ້ງເປັນຮະຍະກັບພະມ້າ ຫວຽດນາມ ແລະລາວ ສ່ວນຄຶ່ງຫຼັງນັ້ນເປັນການຜະເຊິນກັບປະເທດເຈົ້າອານານິຄົມ ອັງກິດ ແລະຝຣັ່ງ ຈົນທຳໃຫ້ສະຫຍາມເປັນປະເທດດຽວໃນອາຊີຕະເວັນອອກສຽງໃຕ້ທີ່ບໍ່ຕົກເປັນອານານິຄົມຂອງຕະເວັນຕົກ ຜົນກະທບຈາກໄພຄຸກຄາມນັ້ນ ນຳໃຫ້ອານາຈັກພັດທະນາໄປສູ່ລັດຖະຊາດສະໄໝໃໝ່ທີ່ຮວມອຳນາດເຂົ້າສູ່ສູນກາງ ໂດຍມີພົມແດນທີ່ຮ່ວມກັບຊາດຕະເວັນຕົກ ສະໄໝນີ້ມີພັດທະນາການທາງເສດຖະກິດແລະສັງຄົມທີ່ສຳຄັນ ດ້ວຍການເພຶ່ມການຄ້າກັບຕ່າງປະເທດ ການເລິກທາດ ແລະການຂະຫຍາຍການສຶກສາແກ່ຊົນຊັ້ນກາງທີ່ເກິດຂຶ້ນ ຢ່າງໄຮກົຕາມ ບໍ່ມີການປະຕິຮູປທາງການເມືອງຢ່າງແທ້ຈິງກະທັ່ງລະບອບສົມບູລະນາຍນສິດທິລາດເຖິກແທນທີ່ດ້ວຍລະບອບລາຊາທິປະໄຕພາຍໃຕ້ລັດຖະທຳມະນູນ ໃນການປະຕິວັດສະຫຍາມ ຄ.ສ. 1932
ການກໍ່ຕັ້ງ
ດັດແກ້ລາຊະການທີ 1 ຊົງຟື້ນຟູລະບົບສັງຄົມແລະລະບົບການເມືອງຂອງອານາຈັກອະຍຸດທະຍາ ຊົງອອກກົດໝາຍຕາສາມດວງ ປະມວນກົດໝາຍໃໝ່ ຊົງຟື້ນຟູພິທີໃນລາຊະສຳນັກ ແລະຊົງບັນຍັດວິໄນສົງ ການປົກຄອງແບ່ງອອກເປັນຫົກກົມ ໂດຍໃນຈຳນວນນີ້ສີ່ກົມມີໜ້າທີ່ປົກຄອງດິນແດນໂດຍຊະເພາະ ກົມກະລາໂຫມປົກຄອງທາງໃຕ້ ກົມມະຫາດໄທປົກຄອງທາງເໜືອແລະຕະເວັນອອກ ກົມພະຄັງປົກຄອງດິນແດນທີ່ຢູ່ທາງໃຕ້ຂອງພະນະຄອນ ແລະກົມເມືອງປົກຄອງພື້ນທີ່ຮອບພະນະຄອນ ສ່ວນອີກສອງກົມນັ້ນຄື ກົມນາແລະກົມວັງ ກອງທັບຢູ່ພາຍໃຕ້ການຄວບຄຸມຂອງອຸປຮາດຊຶ່ງມັກຈະເປັນພະອະນຸຊາໃນພະມະຫາກະສັດ ພະມ້າເຫັນຄວາມວຸ່ນວາຍ ປະກອບກັບການໂຄ່ນລົ້ມສົມເດັດພຣະເຈົ້າກຸງທົນບຸຣີ ຈຶງໄດ້ຮຸກຮານສະຫຍາມອີກໃນ ຄ.ສ. 1785 ພະມ້າເຖິກຂັບອອກຈາກລ້ານນາ ເມື່ອ ຄ.ສ. 1792 ໂດຍການຮຸກຮານສະຫຍາມຄັ້ງສຸດທ້າຍເກິດຂຶ້ນໃນ ຄ.ສ. 1809 ລາຊະການທີ 1 ສະຫວັນຄົດໃນ ຄ.ສ. 1809 ພະອົງໄດ້ປະກາດຄວາມເປັນເຈົ້າດິນແດນຂອງສະຫຍາມເໜືອກວ່າປະເທດໄທໃນປັດຈຸບັນມາກ
- ↑ Lieberman, Victor (2003). Strange Parallels: Volume 1, Integration on the Mainland: Southeast Asia in Global Context, c.800–1830 (Studies in Comparative World History) (Kindle ed.). p. 295. ISBN 978-0521800860. "Siam's population must have increased from c. 2,500,000 in 1600 to 4,000,000 in 1800."
- ↑ "Number of population in Thailand : 1911 - 1990 census years". web.nso.go.th. National Statistical Office. 2004. Archived from the original on 2022-03-24. Retrieved 14 January 2022.