ຢ່າງກຸ້ງ
ຢ່າງກຸ້ງ[3] ຫຼື ຍານໂກນ (ພະມ້າ: ရန်ကုန်, MLCTS rankun mrui, ອອກສຽງ: [jàɴɡòʊɴ mjo̰] ຍານໂກນ ມໂຍ; "ອະວະສານສົງຄາມ"[4]) ຫຼື ຣ່າງກຸ້ງ (ອັງກິດ: Rangoon) ແມ່ນນະຄອນຫຼວງຂອງເຂດຢ່າງກຸ້ງ ຢ່າງກຸ້ງເປັນນະຄອນຫຼວງຂອງພະມ້າຈົນຮອດປີ ຄ.ສ. 2006 ເມື່ອລັດຖະບານຍ້າຍນະຄອນຫຼວງໄປຍັງເມືອງເນປິດໍໃນພາກກາງຂອງປະເທດພະມ້າ ຢ່າງກຸ້ງເປັນເມືອງທີ່ໃຫຍ່ທີ່ສຸດຂອງປະເທດມີປະຊາກອນກວ່າ 7 ລ້ານຄົນ ແລະເປັນສູນກາງການຄ້າທີ່ສຳຄັນທີ່ສຸດຂອງພະມ້າ[5]
ຢ່າງກຸ້ງ ရန်ကုန် ຣ່າງກຸ້ງ | |
|---|---|
 ຕາມເຂັມໂມງຈາກດ້ານເທິງ: ເຈດີຊະເວດາກອງ, ມຸມມອງທາງອາກາດໃຈກາງເມືອງຢ່າງກຸ້ງ, ອາຄານຍຸກອານານິຄົມຕາມຖະໜົນ, ທະເລສາບກັນດໍຈີ, ເຈດີສຸເລ, ສານສູງເມືອງຢ່າງກຸ້ງ | |
| Lua error in Module:Location_map at line 526: Unable to find the specified location map definition: "Module:Location map/data/Burma" does not exist. | |
| ພິກັດ: 16°51′N 96°11′E / 16.850°N 96.183°Eພິກັດພູມສາດ: 16°51′N 96°11′E / 16.850°N 96.183°E | |
| ປະເທດ | ພະມ້າ |
| ເຂດ | ເຂດຢ່າງກຸ້ງ |
| ຕັ້ງຖິ່ນຖານ | ຮາວ ຄ.ສ. 1028–1043 |
| ການປົກຄອງ | |
| • ນາຍົກເທດສະມົນຕີ | ໝ່ອງ ໝ່ອງ ໂຊ |
| ພື້ນທີ່[2] | |
| • ເຂດເມືອງ | 230 ຕລ.ໄມລ໌ (598.75 ຕລ.ກມ.) |
| • ລວມຂອບເຂດ | 3,900 ຕລ.ໄມລ໌ (10,170 ຕລ.ກມ.) |
| ປະຊາກອນ (2014) | |
| • ມະຫານະຄອນ | 7,360,703[1] ຄົນ |
| • ເຂດເມືອງ | 5,160,512 ຄົນ |
| • ນອກເມືອງ | 2,200,191 ຄົນ |
| • ชาติพันธุ์ | ພະມ້າ, ພະມ້າເຊື້ອສາຍຈີນ, ພະມ້າເຊື້ອສາຍອິນເດຍ, ຊິນ, ຍະໄຂ, ມອນ, ກະຫຼ່ຽງ, ໄທໃຫຍ່, ກະຍາ, ກະສິ່ນ |
| • ศาสนา | ພຸດ, ຄຣິສ, ຮິນດູ, ອິສະລາມ |
| ເດມະນິມ | Yangoner |
| ເຂດເວລາ | UTC+6:30 (MST) |
| ລະຫັດພື້ນທີ່ | 01 |
| ທະບຽນພາຫະນະ | YGN |
| ເວັບໄຊ | www |
|
ບົດຄວາມນີ້ມີອັກສອນພະມ້າປາກົດຢູ່ ທ່ານອາດເຫັນເຄື່ອງໝາຍຄຳຖາມຫຼືສັນຍາລັກອື່ນແທນຕົວອັກສອນ ຫາກຄອມພິວເຕີຂອງທ່ານບໍ່ສາມາດສະແດງຜົນອັກສອນພະມ້າໄດ້ຢ່າງຖືກຕ້ອງ |
ຢ່າງກຸ້ງມີຈຳນວນອາຄານຍຸກອານານິຄົມຫຼາຍທີ່ສຸດໃນພູມິພາກນີ້[6] ແລະເປັນໃນຍຸກອານານິຄົມທີ່ມີເອກະລັກສະເພາະຕົວ[7] ເສດຖະກິດຍຸກອານານິຄົມມີສູນກາງບໍລິເວນຮອບເຈດີສຸເລເຊິ່ງຂຶ້ນຊື່ວ່າເກົ່າແກ່ກວ່າ 2,000 ປີ[8] ເມືອງນີ້ຍັງເປັນທີ່ຕັ້ງຂອງເຈດີຊະເວດາກອງ ເຊິ່ງແມ່ນເຈດີທີ່ສັກສິດທີ່ສຸດໃນພະມ້າ ຢ່າງກຸ້ງຍັງເປັນທີ່ຕັ້ງສຸສານຂອງຈັກກະພັດໂມກຸນອົງສຸດທ້າຍ ເຊິ່ງຖືກອັງກິດເນລະເທດມາຍັງຢ່າງກຸ້ງຫຼັງການຈະລາຈົນຂອງອິນເດຍໃນປີ ຄ.ສ. 1857
ຢ່າງກຸ້ງມີໂຄງສ້າງພື້ນຖານບໍ່ພຽງພໍເມື່ອທຽບກັບເມືອງໃຫຍ່ອື່ນໆ ໃນອາຊີຕາເວັນອອກສຽງໃຕ້ ແມ້ນວ່າຈະມີການປັບປຸງອາຄານທີ່ຢູ່ອາໄສແລະອາຄານເຊິງພານິດເກົ່າແກ່ຫຼາຍແຫ່ງໃນໃຈກາງເມືອງຢ່າງກຸ້ງ ແຕ່ມຸມມອງຈາກດາວທຽມບໍລິເວນໂດຍຮອບສ່ວນໃຫຍ່ຂອງເມືອງ ຍັງມີຄວາມຢາກຈົນແລະຂາດໂຄງສ້າງຂັ້ນພື້ນຖານ[9]
ທີ່ມາຂອງຊື່
ດັດແກ້ຢ່າງກຸ້ງ (ရန်ကုန်) ແມ່ນຄຳຜະສົມທີ່ເກີດຈາກຄຳວ່າ ຍານ yan (ရန်) ເຊິ່ງມີຄວາມໝາຍວ່າ ສັດຕູ ຂ້າສຶກ ແລະຄຳວ່າ ໂກນ koun (ကုန်) ເຊິ່ງມີຄວາມໝາຍວ່າ ໝົດໄປ ເຊິ່ງສາມາດແປໄດ້ອີກຢ່າງວ່າ ອະວະສານຫຼືສິ້ນສຸດສົງຄາມ
ສ່ວນຄຳວ່າຢ່າງກຸ້ງໃນພາສາອັງກິດ Rangoon ມີທີ່ມາຈາກການລຽນສຽງຂອງຄຳວ່າ ຍານໂກນ Yangon ໃນພາສາອາລະກັນ ເຊິ່ງອອກສຽງວ່າ ຣອນກູ້ນ [rɔ̀ɴɡʊ́ɴ]
ປະຫວັດສາດ
ດັດແກ້ປະຫວັດສາດຍຸກເລິ່ມທຳອິດ
ດັດແກ້ຢ່າງກຸ້ງກໍ່ຕັ້ງຂຶ້ນໃນຊື່ ດາກອງ (Dagon) ໃນຊ່ວງພຸດສະຕະວັດທີ 16 (ພ.ສ. 1571-1586) ໂດຍຊາວມອນເຊິ່ງຄອບຄອງພື້ນທີ່ສ່ວນໃຫຍ່ໃນພາກໃຕ້ຂອງພະມ້າໃນຂະນະນັ້ນ[10] ດາກອນແມ່ນໝູ່ບ້ານຊາວປະມົງນ້ອຍໆ ເຊິ່ງມີສູນກາງຄືເຈດີຊະເວດາກອງ ໃນພ.ສ. 2298 ພະເຈົ້າອະລອງພະຍາ ໄດ້ບຸກຍຶດດາກອງ ພ້ອມກັບປ່ຽນຊື່ເມືອງເປັນ ຢ່າງກຸ້ງ (Yangon) ແລະມີການຕັ້ງຖິ່ນຖານຂອງລາຊະດອນທີ່ເພີ່ມຂຶ້ນຕະຫຼອດມາ ເມື່ອເຖິງພ.ສ. 2367 ກອງທັບອັງກິດສາມາດຍຶດເມືອງຢ່າງກຸ້ງໄດ້ໃນສົງຄາມອັງກິດ-ພະມ້າຄັ້ງທຳອິດ ແຕ່ຫຼັງຈາກສົງຄາມ ອັງກິດກໍຄືນຢ່າງກຸ້ງໃຫ້ແກ່ພະມ້າ ໃນພ.ສ. 2384 ເກີດເພີງໄໝ້ໃຫຍ່ໃນເມືອງເຊິ່ງທຳລາຍເມືອງໄປເກືອບທັງໝົດ[11]
ຢ່າງກຸ້ງໃນຍຸກອານານິຄົມ
ດັດແກ້ອັງກິດໄດ້ຍຶດຢ່າງກຸ້ງແລະສ່ວນລຸ່ມຂອງພະມ້າທັງໝົດໃນລະຫວ່າງສົງຄາມອັງກິດ-ພະມ້າຄັ້ງທີ່ສອງ ເມື່ອ ພ.ສ. 2395 ແລະໄດ້ປ່ຽນຢ່າງກຸ້ງໃຫ້ກາຍເປັນສູນກາງທາງການຄ້າແລະການເມືອງຂອງພະມ້າຂອງອັງກິດ (British Burma) ແລະຍັງເປັນສະຖານທີ່ເຊິ່ງອັງກິດສົ່ງຕົວຈັກກະພັດບາຮາດູ ຊາ ຊາຟາທີ່ 2 ຈັກກະພັດອົງສຸດທ້າຍແຫ່ງລາຊະວົງໂມກຸນຂອງອິນເດຍມາຈອງຈຳຫຼັງຈາກເກີດເຫດການກະບົດອິນເດຍ ຫຼືກະບົດຊີປອຍຂຶ້ນເມື່ອປີ 2400 ອັງກິດໄດ້ສ້າງເມືອງຢ່າງກຸ້ງໃໝ່ໂດຍວາງຜັງເມືອງເປັນຮູບຕາລາງເທິງທີ່ດິນດອນສາມຫ່ຽມປາກແມ່ນ້ຳ ໂດຍມີຮ້ອຍໂທອະເລັກຊານເດີ ເຟເຊີ ນາຍທະຫານຊ່າງເປັນຜູ້ຄວບຄຸມການອອກແບບ ມີພື້ນທີ່ທອດຍາວໄປທາງທິດຕາເວັນອອກຈົນຮອດແມ່ນ້ຳພະຊຸນດວງ (Pazundaung Creek) ທິດຕາເວັນຕົກແລະທິດໃຕ້ຮອດແມ່ນ້ຳຢ່າງກຸ້ງ
ย่างกุ้งกลายเป็นเมืองหลวงพม่าของอังกฤษหลังจากที่อังกฤษยึดพม่าตอนบนได้ในสงครามอังกฤษ-พม่าครั้งที่ 3 เมื่อปี 2428 และตั้งแต่ทศวรรษที่ 1890 เป็นต้นมา ประชากรและการค้าในย่างกุ้งเติบโตขึ้นอย่างรุ่งเรืองซึ่งเป็นผลให้เมืองขยายออกไปทางเหนือจรด รอยัล เลค หรือทะเลสาบ กันดอจี (Kandawgyi) และทะเลสาบอินยา (Inya Lake)[12] นอกจากนี้อังกฤษยังได้จัดตั้งโรงพยาบาลขึ้น หนึ่งในนั้นคือ โรงพยาบาลย่างกุ้ง (Rangoon General Hospital) และวิทยาลัย ซึ่งก็คือ มหาวิทยาลัยย่างกุ้ง (Rangoon University) ในปัจจุบัน
ย่างกุ้งในยุคอาณานิคม มีสวนสาธารณะและทะเลสาบที่กว้างขวาง อีกทั้งยังประกอบไปด้วยอาคารที่ทันสมัยและสถาปัตยกรรมไม้แบบดั้งเดิม ทำให้เป็นที่รู้จักกันในชื่อ "สวนเมืองแห่งทิศตะวันออก" (the garden city of the East)[12] และในช่วงต้นศตวรรษที่ 20 ย่างกุ้งก็มีการบริการสาธารณะและโครงสร้างพื้นฐานที่เทียบเท่าลอนดอนเลยทีเดียว[13]
ในช่วงก่อนสงครามโลกครั้งที่สอง ประชากรเกินครึ่งของ 5 แสนคนในย่างกุ้งเป็นชาวอินเดียหรือไม่ก็ชาวเอเชียใต้อื่นๆ มีเพียงแค่ 1 ใน 3 เท่านั้นที่เป็นชาวพม่า[14] ขณะที่เหลือประกอบไปด้วยชาวกะเหรี่ยง พม่าเชื้อสายจีน และลูกครึ่งอังกฤษ-พม่า
หลังจากสงครามโลกครั้งที่หนึ่งย่างกุ้งกลายเป็นศูนย์กลางของการเคลื่อนไหวเรียกร้องเอกราชโดยมีนักศึกษาฝ่ายซ้ายเป็นแกนนำ มีการประท้วงต่อจักรวรรดิอังกฤษทั้งหมด 3 ครั้ง ในปี 2463, 2479 และ 2481 ทั้งหมดเกิดขึ้นในย่างกุ้ง ย่างกุ้งตกอยู่ภายใต้การยึดครองของญี่ปุ่น (2485-2488) และเมืองได้รับความเสียหายอย่างมากจากสงครามโลกครั้งที่สอง แต่ก็ยึดคืนมาได้หลังสงครามสิ้นสุดลงโดยฝ่ายสัมพันธมิตร ในเดือนพฤษภาคม 2488 ย่างกุ้งกลายเป็นเมืองหลวงของสหภาพพม่าเมื่อวันที่ 4 มกราคม พ.ศ. 2491 เมื่อประเทศได้รับเอกราชจากจักรวรรดิอังกฤษ
ย่างกุ้งในสมัยปัจจุบัน
ດັດແກ້ไม่นานหลังจากการได้รับเอกราชของพม่าเมื่อปี 2491 ชื่อหลายชื่อของถนนและสวนสาธารณะที่เป็นแบบอาณานิคมถูกเปลี่ยนให้มีความเป็นชาตินิยมพม่ามากขึ้น ในปี 2532 รัฐบาลทหารพม่าได้เปลี่ยนชื่อเมืองในภาษาอังกฤษเป็น Yangon (เดิม Rangoon) พร้อมกับการเปลี่ยนแปลงอื่น ๆ อีกมากมายในการทับศัพท์ภาษาอังกฤษโดยชื่อพม่า การเปลี่ยนแปลงนี้ไม่ได้รับการยอมรับจากชาวพม่าจำนวนมากซึ่งคิดว่ารัฐบาลทหารไม่มีความเหมาะสมที่จะทำการเปลี่ยนแปลงดังกล่าว เช่นเดียวกับสื่อสิ่งพิมพ์ สำนักข่าวหลายสำนัก รวมไปถึงสื่อที่มีชื่อเสียงอย่าง บรรษัทแพร่ภาพกระจายเสียงอังกฤษ(สำนักข่าวบีบีซี) สหราชอาณาจักร สหรัฐอเมริกาและชาติอื่นๆ[15][16]
นับตั้งแต่ได้รับเอกราชย่างกุ้งมีการขยายตัวออกไปมาก รัฐบาลได้สร้างเมืองขึ้นมาโดยรอบ เช่นในทศวรรษที่ 1950 สร้างย่านธาเกตา (Thaketa) ออกกะลาปาเหนือ (North Okkalapa) ออกกะลาปาใต้ (South Okkalapa) จนถึงทศวรรษที่ 1980 เกิดย่าน แลงธายะ (Hlaingthaya) ชเวปยีธา (Shwepyitha) และดากอนใต้ (South Dagon)[11] ทำให้ทุกวันนี้มหานครย่างกุ้งครอบคลุมพื้นที่เกือบ 600 ตารางกิโลเมตร (230 ตารางไมล์)[2]
ในช่วงการปกครองแบบลัทธิโดดเดี่ยวโดยนายพลเน วิน (2505-2531) โครงสร้างพื้นฐานของย่างกุ้งเสื่อมโทรมมากเนื่องจากไม่ได้รับการบำรุงรักษาที่ดีและไม่รองรับกับจำนวนประชากรที่เพิ่มขึ้น ช่วงทศวรรษที่ 1990 รัฐบาลทหารมีนโยบายเปิดตลาดมากขึ้นเพื่อดึงดูดการลงทุนทั้งจากในและนอกประเทศซึ่งช่วยให้โครงสร้างพื้นฐานของเมืองมีความทันสมัยขึ้นตามสมควร ผู้อยู่อาศัยในเมืองชั้นในถูกขับให้ไปอยู่ยังบริเวณรอบนอกเมืองใหม่ อาคารหลายอาคารในยุคอาณานิคมถูกทำลายเพื่อเปิดทางให้กับโรงแรมสูงระฟ้า อาคารสำนักงานและห้างสรรพสินค้า
ອ້າງອິງ
ດັດແກ້
- ↑ Census Report. The 2014 Myanmar Population and Housing Census. Vol. 2. Naypyitaw: Ministry of Immigration and Population. May 2015. p. 31.
- ↑ 2.0 2.1 "Third Regional EST Forum: Presentation of Myanmar" (PDF). Singapore: Ministry of Transport, Myanmar. 17–19 March 2008. Archived from the original (PDF) on 26 ກຸມພາ 2009. Retrieved 10 ທັນວາ 2017.
{{cite journal}}: Cite journal requires|journal=(help) - ↑ "ประกาศราชบัณฑิตยสถาน เรื่อง กำหนดชื่อประเทศ ดินแดน เขตการปกครอง และเมืองหลวง (พ.ศ. 2544)" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา (in ไทย). 118 (ตอนพิเศษ 117ง): 2. 26 พฤศจิกายน พ.ศ. 2544. Archived from the original (PDF) on 2009-11-28. Retrieved 2017-12-10.
{{cite journal}}: Check date values in:|date=(help)CS1 maint: unrecognized language (link) - ↑ สุจิตต์ วงษ์เทศ. กรุงเทพฯ มาจากไหน?. กรุงเทพฯ:มติชน. 2548, หน้า 211
- ↑ "Burma's new capital stages parade", BBC News, 27 March 2006. ຮຽກຂໍ້ມູນວັນທີ 3 August 2006
- ↑ Martin, Steven. "Burma maintains bygone buildings", BBC News, 30 March 2004. ຮຽກຂໍ້ມູນວັນທີ 22 May 2006
- ↑ "As Myanmar Modernizes, Architectural Gems Are Endangered", June 4, 2014. ຮຽກຂໍ້ມູນວັນທີ 8 April 2017
- ↑ De Thabrew, W. Vivian (11 March 2014). Buddhist Monuments And Temples Of Myanmar And Thailand. AuthorHouse. ISBN 9781491896228. Retrieved 8 April 2017.
- ↑ "Rapid migration and lack of cheap housing fuels Yangon slum growth". Myanmar Now. 2016-02-27. Retrieved 8 April 2017.
- ↑ Founded during the reign of King Pontarika, per Charles James Forbes Smith-Forbes (1882). Legendary History of Burma and Arakan. The Government Press. p. 20.; the king's reign was 1028 to 1043 per Harvey, G. E. (1925). History of Burma: From the Earliest Times to 10 March 1824. London: Frank Cass & Co. Ltd. p. 368.
- ↑ 11.0 11.1 Kyaw Kyaw (2006). Frauke Krass, Hartmut Gaese, Mi Mi Kyi (ed.). Megacity yangon: transformation processes and modern developments. Berlin: Lit Verlag. pp. 333–334. ISBN 3-8258-0042-3.
{{cite book}}: CS1 maint: multiple names: editors list (link) - ↑ 12.0 12.1 "Yangon Summary Review and Analysis". Bookrags.com. 17 October 2005. Retrieved 17 April 2010.
- ↑ Falconer, John; et al. (2001). Burmese Design & Architecture. Hong Kong: Periplus. ISBN 962-593-882-6.
- ↑ Tin Maung Maung Than (1993). Indian Communities in south-east Asia - Some Aspects of Indians in Rangoon. Institute of south-east Asian Studies. pp. 585–587. ISBN 9789812304186.
- ↑ Who, What, Why?. "Should it be Burma or Myanmar?", BBC News, 26 September 2007. ຮຽກຂໍ້ມູນວັນທີ 17 April 2010
- ↑ "Background Note: Burma". Bureau of East Asian and Pacific Affairs, US Department of State. Retrieved 1 January 2009.