ວິກິພີເດຍ

ວິກິພີເດຍ

ວິກິພີເດຍ (ອັງກິດ: Wikipedia) ເປັນສາລະນຸກົມເນື້ອຫາເສລີຫຼາຍພາສາໃນເວັບໄຊ້ ເຊິ່ງໄດ້ຮັບການສະໜັບສະໜຸນຈາກມູນລະນິທິວິກິພີເດຍ ອົງກອນບໍ່ສະແຫວງຫາຜົນກຳໄລ ເນື້ອຫາກວ່າ 35 ລ້ານບົດຄວາມ (ສະເພາະວິກິພີເດຍພາສາອັງກິດມີເນື້ອຫາກວ່າ 4.9 ລ້ານບົດຄວາມ) ເກີດຂຶ້ນຈາກການຮ່ວມຂຽນຂອງອາສາສະໝັກທົ່ວໂລກ ທຸກຄົນທີ່ສາມາດເຂົ້າເຖິງວິກິພີເດຍສາມາດຮ່ວມແກ້ໄຂເກືອບທຸກບົດຄວາມໄດ້ຢ່າງເສລີ ໂດຍມີຜູ້ຂຽນປະມານ 100,000ຄົນ[໑] ຈົນເຖິງເດືອນເມສາ ຄ.ສ. 2013 ວິກິພີເດຍມີ 286 ຮຸ່ນພາສາ ແລະ ໄດ້ກາຍມາເປັນງານອ້າງອິງທົ່ວໄປທີ່ໃກຍ່ທີ່ສຸດແລະໄດ້ຮັບຄວາມນິຍົມຫຼາຍທີ່ສຸດຢູ່ອິນເຕີເນັດ[໒][໓] ຈົນຖືກຈັດເປັນເວັບໄຊ້ ອັນດັບທີ 6 ທີ່ມີຜູ້ເຂົ້າເບິ່ງຫຼາຍທີ່ສຸດໃນໂລກ ຕາມການຈັດອັນດັບຂອງອາເລັກຊ້າ ດ້ວຍຈຳນວນຜູ້ອ່ານກວ່າ 365 ລ້ານຄົນ[໔][໕] ມີການປະເມີນວ່າວິກິພີເດຍມີການຄົ້ນຫາຂໍ້ມູນໃນວິກິພີເດຍກວ່າ 2,700 ລ້ານເທື່ອຕໍ່ເດືອນໃນສະຫະລັດ ອາເມຣິກາ[໖]

ວິກິພີເດຍໄດ້ຮັບການຍ້ອງຍໍສໍາລັບການເຮັດໃຫ້ຄວາມຮູ້ທາງດ້ານປະຊາທິປະໄຕ ຂອບເຂດຂອງການຄຸ້ມຄອງ ໂຄງສ້າງທີ່ເປັນເອກະລັກ ວັດທະນະທໍາ ແລະການຫຼຸດຜ່ອນຄວາມລໍາອຽງທາງການຄ້າ ແຕ່ການວິພາກວິຈານສໍາລັບການສະແດງຄວາມລໍາອຽງທາງດ້ານລະບົບ ໂດຍສະເພາະແມ່ນຄວາມລໍາອຽງທາງເພດຕໍ່ແມ່ຍິງແລະຄວາມລໍາອຽງທາງດ້ານອຸດົມການທີ່ຖືກກ່າວຫາ ຄວາມຫນ້າເຊື່ອຖືຂອງມັນໄດ້ຖືກວິພາກວິຈານເລື້ອຍໆໃນຊຸມປີ 2000 ແຕ່ໄດ້ປັບປຸງໃນໄລຍະເວລາແລະໄດ້ຮັບການຍ້ອງຍໍໂດຍທົ່ວໄປໃນທ້າຍປີ 2010 ແລະຕົ້ນປີ 2020 ການຄຸ້ມຄອງຫົວຂໍ້ທີ່ມີການໂຕ້ແຍ້ງຂອງມັນເຊັ່ນ: ການເມືອງອາເມລິກາ ແລະເຫດການໃຫຍ່ເຊັ່ນ: ພະຍາດລະບາດ COVID-19 ໄດ້ຮັບຄວາມສົນໃຈຈາກສື່ມວນຊົນຢ່າງຫຼວງຫຼາຍ ມັນໄດ້ຖືກ censored ໂດຍລັດຖະບານໂລກ ຕັ້ງແຕ່ຫນ້າສະເພາະໄປຫາເວັບໄຊທ໌ທັງຫມົດ ມັນໄດ້ກາຍເປັນອົງປະກອບຂອງວັດທະນະທໍາທີ່ນິຍົມ ມີການອ້າງອີງໃນຫນັງສື ຮູບເງົາແລະການສຶກສາທາງວິຊາການ ໃນປີ 2018 ເຟສບຸກແລະຢູທູບໄດ້ປະກາດວ່າພວກເຂົາຈະຊ່ວຍໃຫ້ຜູ້ໃຊ້ກວດພົບຂ່າວປອມໂດຍການແນະນໍາການເຊື່ອມຕໍ່ການກວດສອບຄວາມຈິງກັບບົດຄວາມວິກິພີເດຍທີ່ກ່ຽວຂ້ອງ

ຈຳນວນບົດຄວາຕາມພາສາEdit

1,000,000+ ບົດຄວາມEdit

العربية • Deutsch • English • Español • Français • Polski • Italiano • Nederlands • ガンからジョー • Português • Русский • Sinugboanong Binisaya • Svenska • Українська • Việt / 越南語 • Winaray • 中文

100,000+ ບົດຄວາມEdit

Afrikaans • Shqip • Armãneashce • Azərbaycanca / Азәрбајҹан / آذربایجان دیلی • Asturianu • Български • Bân-lâm-gú / Hō-ló-oē / 闽南语 • Беларуская (Акадэмічная) • Català • Нохчийн • Česky • Dansk • Eesti • Ελληνικά • Esperanto • Euskara • فارسی • Filipino • Galego • Հայերեն • မြန်မာဘာသာ • देवनागरी और हाउस • Hrvatski • Indonesia • עברית • Latina • Latviešu • Lietuvių • Lumbaart • Македонски • Malagasy • Magyar • Melayu / بهاس ملايو • Minangkabau • Norsk (bokmål • nynorsk) • Nnapulitano • Occitan • Oʻzbekcha / Ўзбекча / اوزبیکچه • Қазақша / Qazaqşa / قازاقشا • Română • Cymraeg • Simple English • Slovenčina • Slovenščina • Српски / Srpski • Srpskohrvatski / Српскохрватски • Suomi • Tagalog / ᜊᜌ᜔ᜊᜌᜒᜈ᜔ • தமிழ் • Татарча / Tatarça • Тоҷикӣ / تاجیکی / Tojikī • تۆرکجه • Türkçe • اردو • Volapük • ภาษาไทย • Ślůnski • Zazaki • 한국어 • ქართული

10,000+ ບົດຄວາມEdit

Acèh / بهسا اچيه • Alemannisch • አማርኛ • Aragonés • Kreyòl Ayisyen • বাংলা • Banyumasan • Башҡортса • Беларуская (Тарашкевіца) • भोजपुरी • Bikol Central • Boarisch • Bosanski • Brezhoneg • Буряад • Чӑвашла • Chavacano de Zamboanga • Corsu • Diné Bizaad • Emigliàn–Rumagnòl • Fiji Hindi / फ़िजी बात • Føroyskt • Frysk • Gaeilge • Gàidhlig • ગુજરાતી • Hak-kâ-fa / 客家話 • Hmoob • Hornjoserbsce • Ido • Ilokano • ইমার ঠার/বিষ্ণুপ্রিয়া মণিপুরী • Interlingua • Иронау • Íslenska • Jawa / ꦧꦱꦗꦮ • Kapampangan • ಕನ್ನಡ • Kurdî / كوردی • • کوردیی ناوەندی Кыргызча / qırğızça / اوزبیکچه • Мары • Kotava • Lëtzebuergesch • Limburgs • Malti • मैथिली • 古文 / 文言文 • മലയാളം • मराठी • مصرى • / Mäzeruni مازِرونی • მარგალური • Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄ / 閩東語 • Монгол • Молдовеняскэ • Nāhuatlahtōlli • नेपाल भाषा • नेपाली • Nordfriisk • Марий • ଓଡି଼ଆ • ਪੰਜਾਬੀ (ਗੁਰਮੁਖੀ) • پښتو • Piemontèis • Plattdüütsch • Ripoarisch • Runa Simi • संस्कृतम् • Саха Тыла • شاہ مکھی پنجابی (شاہ مکھی) • Scots • Sesotho sa Leboa • Сибирской говор • Sicilianu • سنڌي / सिनधि • Melayu sareng Buku / ᮘᮞ ᮞᮥᮔ᮪ᮓ • Kiswahili • Tarandíne • བོད་ཡིག • తెలుగు • Türkmençe / түркмен / تۆرکمنچه‎ • ᨅᨔ ᨕᨙᨁᨗ / Basa Ugi • Vèneto • Walon • 吳語 • ייִדיש • Yorùbá • Žemaitėška • 粵語 / 粤语 • ភាសាខ្មែរ • සිංහල

1,000+ ບົດຄວາມEdit

Адыгэбзэ • Аҧсуа • արեւմտահայերէն • अंगिका • Arpitan • ܐܬܘܪܝܐ • asụsụ bekee maọbụ asụsụ oyibo • Atikamekw • Avañe’ẽ • Авар • अवधी • Aymar • Ænglisc • Bali / ᬩᬲᬩᬮᬶ • Banjar • Bislama • црногорски / crnogorski • Vahcuengh / Vaƅcueŋƅ / 話僮 • Deitsch • Dolnoserbski • डोटेली • Эрзянь • Estremeñu • Ἑλληνική ἀρχαία • Eʋegbe • Furlan • Viti • Gaelg • Gagauz • Gĩkũyũ • گیلکی • 贛語 • ГӀалгӀай мотт • गोंयची कोंकणी / Gõychi Konknni • gwiyannen • Хальмг • Hausa / هَوُسَا • ʻŌlelo Hawaiʻi • Hulontalo • Interlingue • Iñupiak • Kalaallisut • كشميري • Kaszëbsczi • Kabɩyɛ • Kernuack / Kernewek / Kernewek / Kernowek • کهووار • Kinyarwanda • Kinaray-a • K’iche’ • Koyraboro Senni • Коми • Kongo • Krio • Dzhudezmo / לאדינו • Лакку • لکی • Ladin • Latgaļu • ພາສາລາວ • Лезги • Líguru • Lingála • līvõ kēļ • Livvinkarjala • Lingua franca nova • lojban • لۊری شومالی • Luganda • Saro Mandailing • Maaya t'aan • Reo Mā’ohi • Māori • ꯃꯩꯇꯩꯂꯣꯟ • Mirandés • Мокшень • Naoero • isiNdebele saseNyakatho • Nedersaksisch • Normaund / Nouormand / Normand • Novial • Oromoo • অসমীযা় • पाऴि • Pangasinán • Pangcah / 阿美族 • Papiamentu • Patois • Перем Коми • Pfälzisch • Picard • Къарачай–Малкъар • Qaraqalpaqsha • Qırımtatarca • Rumantsch • Runyankore • Русиньскый Язык • سرائیکی • Sakizaya / 撒奇莱雅 • Sámegiella • Sāmoa • ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ • Sardu • Seeltersk • ChiShona • Soomaaliga • Sranantongo • kerol seselwa • ၵႂၢမ်းတႆးယႂ် • Taqbaylit • Tayal / 泰雅 • Толыши • Tetun • Tok Pisin • faka Tonga • ತುಳು • chiTumbuka • Tsėhesenėstsestotse • ᏣᎳᎩ • Тыва дыл • Удмурт • Uyghur / ئۇيغۇرچه • Võro • Vepsän • West-Vlams • Wolof • Хакас • isiXhosa • Zeêuws • isiZulu • ދިވެހި

100+ ບົດຄວາມEdit

Acholi • Akan • Адыгэбзэ • Langue des Signes Américaine • Bamanankan • Ichibemba • Bewtai • ဘာသာ မန် • Chamoru • Ciluba • Chichewa • Dusun Bundu-liwan • Fulfulde / 𞤆𞤵𞤤𞤢𞤪 • Gã • ᐃᓄᒃᑎᑐᑦ / Inuktitut • jysk • Lazuri • Lingít • Lozi • Lwo • Maarrênga'twich • ᠮᠠᠨᠵᡠ ᡤᡳᠰᡠᠨ • kreol morisien • isiNdebele seSewula • Ñhähñu • Nēhiyawēwin / Nehithawewin / Nehinawewin / ᓀᐦᐃᔭᐍᐏᐣ • Nigerian Pidgin • Ko e vagahau Niuē • Norfuk / Pitkern • ߒߞߏ • Ποντιακά • Prūsiskan • Toba Qom • къумукъ тил • རྫོང་ཁ • Romani • Kirundi • Sängö • Ganda ke Lava • Setswana • Словѣ́ньскъ / ⰔⰎⰑⰂⰡⰐⰠⰔⰍⰟ • SiSwati • Chaouïa • ⵜⴰⵎⴰⵣⵉⵖⵜ • Thuɔŋjäŋ • ትግርኛ • Xitsonga • Tshivenḓa • Twi • Vaďďa • Yugtun • 𐌲𐌿𐍄𐌹𐍃𐌺

10+ ຫຼື ຂ້າງເທິງບົດຄວາມEdit

Afar • Choctaw • Ebon • Hiri Motu • Kanuri • Kuanyama • Muskogee • Oshiwambo • Otsiherero • tlhIngan Hol /   • tokipona • ꆇꉙ

ວິກິພີເດຍເປີດຕົວໃນປີ ຄ.ສ. 2001 ໂດຍ ຈິມມີ ເວວ ແລະ ແລຣີ ແຊງເຈີ[໗] ຄຳວ່າ "ວິກິພີເດຍ" ເປັນຄຳທີ່ສ້າງຂຶ້ນໂດຍ ແລຣີ ແຊງເຈີ ມາຈາກການປະສົມຄຳວ່າ "ວິກິ" (wiki) ເຊິ່ງເປັນລັກສະນະຂອງການສ້າງເວັບໄຊ້ທີ່ແບບມີສ່ວນຮ່ວມ ເປັນຄຳໃນພາສາຮາວາຍທີ່ແປວ່າ "ໄວ" ແລະຄພວ່າ ເອນໄຊໂຄລພີເດຍ" (encyclopedia) ທີ່ແປວ່າ ສາລະນຸກົມ

ມີການກ່າວເຖິງວິກິພີເດຍຢູ່ຕະຫຼອດຫຼາຍເມື່ອ ໃນແງ່ຄວາມຄວາມແຕກຕ່າງກັບຮູບແບບການຈັດທຳສາລະນຸກົມແບບເກົ່າທີ່ມີສະເພາະຜູ້ຊ່ຽວຊານເປັນຜູ້ຈັດທຳຂຶ້ນ ແລະ ການລວບລວມເນື້ອຫາທີ່ບໍ່ເປັນວິຊາການໄວ້ເປັນຈຳນວນຫຼາຍ ເມື່ອຕອນທີ່ວາລະສານທາມ ຈັດໃຫ້ ຄຸນ(You) ເປັນບຸກຄົນແຫ່ງປີຂອງວາລະສານທາມປີ ຄ.ສ. 2006 ທີ່ເປັນການຍອມຮັບຄວາມສຳເລັດທີ່ເກີດຂຶ້ນຢ່າງວ່ອງໄວຈາກຄວາມຮ່ວມມືແລະປະຊາສຳພັນອອນລາຍຂອງຜູ້ໃຊ້ຫຼາຍລ້ານຄົນທົ່ວໂລດ ກໍ່ໄດ້ອ້າງອິງເຖິງວິກິພີເດຍວ່າເປັນຕົວຢ່າງໜຶ່ງຂອງບໍລິການ ເວັບ 2.0 ເຊັ່ນດຽວກັບຢູທູບ, ມາຍສ໌ເປສ ແລະ ເຟສບຸກ[໘] ບາງຄົນລົງຄວາມເຫັນວ່າວິກິພີເດຍບໍ່ໄດ້ມີຄວາມສພຄັນແຕ່ພຽງສາລະນຸກົມອ້າງອິງເທົ່ານັ້ນ ແຕ່ຍັງເປັນແຫຼ່ງຂ່າວທີ່ອັບເດດຢ່າງວ່ອງໄວອີກດ້ວສ ເພາະມັກພົບເຫດການປັດຈຸບັນທີ່ຖຶກສ້າງເປັນບົດຄວາມໃນວິກິພີເດຍຢ່າງວ່ອງໄວ[໙][໑໐] ນັກຮຽນ-ນັກສຶກສາຍັງໄດ້ຮັບຄຳສັ່ງໃຫ້ຂຽນບົດຄວາມວິກິພີເດຍເພື່ອດຝິກຝົນໃນການອະທິບາຍແນວຄິດທີ່ເຂົ້າໃຈຍາກໃຫ້ຜູ້ອ່ານທີ່ບໍ່ເຄີຍສຶກສມມາກ່ອນເຂົ້າໃຈໄດ້ຊັດເຈນ[໑໑]

ເຖິງວ່າວິກິພີເດຍສິມີນະໂຍບາຍຄືການພິສູດຢືນຢັນໄດ້ຂອງຂໍ້ມູນແລະມຸມມອງທີ່ເປັນກາງ ແຕ່ກໍ່ຍັງຖືກວິຈານຢູ່ຕະຫຼອດ ທັງໃນດ້ານຄວາມລຳອຽງຢ່າງເປັນລະບົບແລະຄວາມບໍ່ສອດຄ່ອງກັນຂອງບົດຄວາມ ທັງການໃຫ້ນ້ຳໜັກແກ່ວັດທະນະທຳສະໄໝນິຍົມຫຼາຍເກີນໄປຈົນບໍ່ເໝາະສົມ[໑໒] ແລະລະບຸວ່າ ວິກິພີເດຍມັກໃຊ້ໃນຂະບວນການມະຕິເອກະສັນໃນການປັບປຸງ[໑໓] ຄວາມໜ້າເຊື່ອຖືແລະຄວາມຖືກຕ້ອງຂອງຂໍ້ມູນກໍ່ຕົກເປັນເລື່ອງທີ່ວິຈານຢ່າງຕໍ່ເນື່ອງ[໑໔] ນອກຈາກນີ້ ການວິຈານຍັງໃສ່ປະເດັນໄປຍັງການກໍ່ກວນແລະການເພີ່ມຂໍ້ມູນທີ່ບໍ່ເປັນຄວາມຈິງ, ຫຼອງລວງ ຫຼື ພິສູດບໍ່ໄດ້[໑໕] ເຖິງຈະເປັນຈັ່ງໃດກໍ່ຕາມ ຜົນງານວິຊາການສະເໜີວ່າການກໍ່ກວນໃນວິກິພີເດຍເກີດຂຶ້ນໃນເວລາສັ້ນໆເທົ່ານັ້ນ[໑໖][໑໗] ແລະຈາກການວິໄຈຂອງວາລະສາາເນເຈີໃນປີ ຄ.ສ. 2005 ພົບວ່າ ບົດຄວາມວິທະຍາສມດຈາກວິກິພີເດຍທີ່ນຳມາປຽບທຽບນັ້ນມີລະດັບຄວາມຖືກຕ້ອງໃກ້ຄຽງກັບສາລະນຸກົມບິຕານິກາ ແລະທັງສອງມີອັດຕາ "ຂໍ້ຜິດພາດຮ້າຍແຮງ" ໃກ້ຄຽງກັນ[໑໘]


ວິກິພີເດຍເຮັດວຽກດ້ວຍຊອບຟ໌ແວຊື່ມີເດຍວິກິ ແລະ ຈັດເກັບໃນເຊີບເວີ້ຣ໌ສາມແຫ່ງທົ່ວໂລກ ໂດຍມີເຊີບເວີ້ຣ໌ໃຫຍ່ຢູ່ທີ່ຟຼໍ່ລີດ້າສະຫະລັດອາເມຣິກາ ແລະ ເຊີບເວີ້ຣ໌ຍ່ອຍຕັ້ງຢູ່ກຸງອຳສະເຕີດຳ ປະເທດເນເທີ້ອລນ ແລະ ກຸງໂຊວ ປະເທດເກົາຫຼີໃຕ້ ໃນຂະນະທີ່ມູນລະນິທິສຳນັກງານໃຫຍ່ຕັ້ງຢູ່ຊານຟຣານຊິດໂກ ແຄລິຟໍຣ໌ເນຍ[໑໙]

ອ້າງອິງEdit

  1. ↑ "'Technology can topple tyrants': Jimmy Wales an eternal optimist". Sydney Morning Herald, November 7, 2011. Retrieved November 19, 2011.
  2. ↑ "Five-year Traffic Statistics for Wikipedia.org". Alexa Internet. ສືບຄົ້ນເມື່ອ 2010-05-22. 
  3. ↑ "Alexa Top 500 Global Sites". Alexa Internet. ສືບຄົ້ນເມື່ອ December 28, 2016. 
  4. ↑ "Five-year Traffic Statistics for Wikipedia.org". Alexa Internet. ສືບຄົ້ນເມື່ອ 2011-05-24. 
  5. ↑ Wikipedia's Evolving Impact, by Stuart West, slideshow presentation at TED2010
  6. ↑ Walk, Hunter (2011-02-05). "Please Read: A Personal Appeal TO Wikipedia Founder Jimmy Wales". TechCrunch.com. ສືບຄົ້ນເມື່ອ 2011-09-24. 
  7. ↑ Mike Miliard. "Wikipediots: Who Are These Devoted, Even Obsessive Contributors to Wikipedia?", Salt Lake City Weekly, 2008-03-01. ຮຽກຂໍ້ມູນວັນທີ 2008-12-18
  8. ↑ Grossman, Lev. "00.html Time's Person of the Year: You", TIME, Time, Inc, 2006-12-13. ຮຽກຂໍ້ມູນວັນທີ 2008-12-26
  9. ↑ Jonathan Dee. "All the News That's Fit to Print Out", The New York Times Magazine, 2007-07-01. ຮຽກຂໍ້ມູນວັນທີ 2007-12-01
  10. ↑ Andrew Lih (2004-04-16). "Wikipedia as Participatory Journalism: Reliable Sources? Metrics for Evaluating Collaborative Media as a News Resource" (PDF). 5th International Symposium on Online Journalism (University of Texas at Austin). ສືບຄົ້ນເມື່ອ 2007-10-13. 
  11. ↑ ແມ່ແບບ:Cite document
  12. ↑ Larry Sanger, Why Wikipedia Must Jettison Its Anti-Elitism, Kuro5hin, December 31, 2004.
  13. ↑ Danah Boyd (2005-01-04). "Academia and Wikipedia". Many 2 Many: A Group Weblog on Social Software. Corante. ສືບຄົ້ນເມື່ອ 2008-12-18. 
  14. ↑ Simon Waldman. "Who knows?", Guardian.co.uk, 2004-10-26. ຮຽກຂໍ້ມູນວັນທີ 2007-02-11
  15. ↑ Ahrens, Frank. "Death by Wikipedia: The Kenneth Lay Chronicles", The Washington Post, July 9, 2006. ຮຽກຂໍ້ມູນວັນທີ November 1, 2006
  16. ↑ Fernanda B. Viégas, Martin Wattenberg, and Kushal Dave (2004). "Studying Cooperation and Conflict between Authors with History Flow Visualizations" (PDF). Proceedings of the ACM Conference on Human Factors in Computing Systems (CHI) (Vienna, Austria: ACM SIGCHI): 575–582. doi:10.1145/985921.985953. ISBN 1-58113-702-8. ສືບຄົ້ນເມື່ອ 2007-01-24. 
  17. ↑ Reid Priedhorsky, Jilin Chen, Shyong (Tony) K. Lam, Katherine Panciera, Loren Terveen, and John Riedl (GroupLens Research, Department of Computer Science and Engineering, University of Minnesota) (2007-11-04). "Creating, Destroying, and Restoring Value in Wikipedia" (PDF). Association for Computing Machinery GROUP '07 conference proceedings (Sanibel Island, Florida). ສືບຄົ້ນເມື່ອ 2007-10-13. 
  18. ↑ Jim Giles (December 2005). "Internet encyclopedias go head to head". Nature 438 (7070): 900–901. Bibcode:2005Natur.438..900G. PMID 16355180. doi:10.1038/438900a. (subscription required) Note: The study was cited in several news articles; e.g.:
  19. ↑ Wikimedia Foundation Moving To San Francisco ຂ່າວຈາກວາຍ
ດຶງຂໍ້ມູນຈາກ "https://lo.wikipedia.org/w/index.php?title=ວິກິພີເດຍ&oldid=95043"