ລາຊາທິປະໄຕ
ລາຊາທິປະໄຕ (ອັງກິດ: monarchy, ຝຣັ່ງ: monarchie) ແມ່ນຮູບແບບການປົກຄອງບ່ອນຕຳແໜ່ງປະມຸກແຫ່ງລັດ ໂດຍປົກກະຕິແມ່ນຖືຢູ່ຈົນຮອດສິ້ນພະຊົນຫຼືສະຫຼະລາຊະສົມບັດ. ສ່ວນຫຼາຍມັກໄດ້ອຳນາດມາໂດຍການສືບລາຊະສົມບັດ ແລະໂດຍປົກກະຕິມັກໃຫ້ແກ່ພະບໍລົມມະວົງສານຸວົງແຫ່ງລາຊະວົງ ເຊິ່ງປົກຄອງຢູ່ກ່ອນຢ່າງເປັນທາງການ.
ພະມະຫາກະສັດມັກມີຖານັນດະລະສັກເປັນພະລາຊາຫຼືພະລາຊິນີ ຢ່າງໃດກໍດີ ຈັກກະພັດ/ຈັກກະພັດດິນີ, ກະລັງດຸກ/ກະລັງດຸຍເຊ, ເຈົ້າຊາຍ/ເຈົ້າຍິງ ແລະຄຳອື່ນ ຖືກໃຊ້ເພື່ອລະບຸຕຳແໜ່ງພະມະຫາກະສັດນຳ ແມ່ນຄຳວ່າ "monarch" ມາຈາກຄຳວ່າ "ຜູ້ປົກຄອງຜູ້ດຽວ" ແຕ່ໂດຍປະເພນີ ປະມຸກແຫ່ງລັດເຊິ່ງມີຕຳແໜ່ງປະທານປະເທດຫຼືຜູ້ນຳ (premier) ບໍ່ຖືກພິຈາລະນາວ່າເປັນພະມະຫາກະສັດຢ່າງເປັນທາງການ.
ປະເພດຂອງລາຊາທິປະໄຕEdit
ລາຊາທິປະໄຕ ຄື ການທີ່ມີປະມຸກເປັນກະສັດ ແບ່ງອອກຕາມຂອບເຂດ ພະລາຊະອຳນາດແມ່ນ
- ສົມບູລະນະຍາສິດທິລາດ (Absolute monarchy) ກະສັດເປັນປະມຸກສູງສຸດຂອງລັດການບໍລິຫານ
- ປໍຣະມິດຕາຍາສິດທິລາດ (Limited monarchy) ກະສັດເປັນປະມຸກທີ່ມີອຳນາດຈຳກັດ ເຊັ່ນ ລາຊາທິປະໄຕພາຍໃຕ້ລັດຖະທຳມະນູນ (Constitutional monarchy) ເຊິ່ງພະລາຊະອຳນາດຈະຈຳກັດຢູ່ພາຍໃຕ້ລັດຖະທຳມະນູນ
ການລ່ມລະຫຼາຍຂອງລາຊາທິປະໄຕEdit
- ເບິ່ງຕື່ມຢູ່ ລາຊາທິປະໄຕທີ່ຖືກລົ້ມລ້າງ
ລາຊາທິປະໄຕອາດເຖິງຈຸດຈົບໄດ້ຫຼາຍວິທີດ້ວຍກັນ ເຊັ່ນ ອາດຈະມີການປະຕິວັດໂຄ່ນລົ້ມລາຊະວົງເກີດຂຶ້ນ ຫຼືຢ່າງໃນອິຕາລີຫຼືກີດ ປະຊາຊົນລົງປະຊາມະຕິຕັ້ງສາທາລະນະລັດເຮັດໃຫ້ລາຊາທິປະໄຕເຖິງຈຸດສິ້ນສຸດ ໃນບາງກໍລະນີ ເຊັ່ນ ໃນອັງກິດແລະສະເປນ ລາຊາທິປະໄຕຖືກໂຄ່ນລົ້ມລົງຫຼືໄດ້ຮັບການຟື້ນຟູຂຶ້ນໃໝ່ໃນພາຍຫຼັງ ຫຼັງຈາກທີ່ຈັກກະພັດນະໂປລຽນທີ່ 1 ຊາວຝະລັ່ງໄດ້ຟື້ນຟູລາຊະວົງບູບົງຂຶ້ນມາໃໝ່ຫຼັງຈາກຖືກສາທາລະນະລັດຂອງນະໂປລຽນຍົກເລີກໄປ