ທະເລອາຣັນ

ທະເລອາຣັນ
Арал теңізі (Kazakh)
Орол денгизи (Uzbek)
ທະເລອາຣັນ; Арал теңізі (Kazakh); Орол денгизи (Uzbek)
	ທະເລອາຣັລ ໃນປີ 1989 (ຊ້າຍ) ແລະ 2014 (ຂວາ)
	Lua error in Module:Location_map at line 526: Unable to find the specified location map definition: "Module:Location map/data/ອາຊີຕາເວັນຕົກ" does not exist.
ທີ່ຕັ້ງ	ອາຊີກາງ; (ຄາຊັກສະຖານ – Uzbekistan)
ພິກັດ	45°N 60°E / 45°N 60°Eພິກັດພູມສາດ: 45°N 60°E / 45°N 60°E
ຊະນິດ	Endorheic, ທະເລສາບທຳມະຊາດ, ອ່າງເກັບນ້ຳ (ເໜືອ)
ແຫຼ່ງນ້ຳໄຫຼເຂົ້າຫຼັກ	North: Syr Darya; South: Groundwater only; Previously: Amu Darya;
ພື້ນທີ່ຮັບແມ່ນ້ຳ	1,549,000 km2 (598,100 sq mi)
ປະເທດໃນອ່າງນ້ຳ	List Afghanistan; Iran; Kazakhstan; Kyrgyzstan; Russia; Tajikistan; Turkmenistan; Uzbekistan
ພື້ນທີ່ພື້ນນ້ຳ	68,000 km2 (26,300 sq mi); (1960, one lake); 28,687 km2 (11,076 sq mi); (1998, two lakes); 17,160 km2 (6,626 sq mi); (2004, four lakes); North:; 3,300 km2 (1,270 sq mi) (2008); South:; 3,500 km2 (1,350 sq mi) (2005);
ຄວາມເລິກໂດຍສະເລ່ຍ	North: 8.7 m (29 ft) (2014)[ຕ້ອງການອ້າງອີງ]; South: 14–15 m (46–49 ft) (2005);
ຄວາມເລິກສູງສຸດ	North:; 42 m (138 ft) (2008); 30 m (98 ft) (2003); South:; 37–40 m (121–131 ft) (2005); 102 m (335 ft) (1989);
ປະລິມານນ້ຳ	North: 21.4 km3 (5 cu mi) (2024)
ຄວາມສູງຂອງພື້ນທີ່	North: 42 m (138 ft) (2011); South: 29 m (95 ft) (2007); 53.4 m (175 ft) (1960);

ທະເລອາຣັນ ເປັນ ທະເລສາບ endorheic (ຄື, ບໍ່ມີທາງອອກ) ຕັ້ງຢູ່ລະຫວ່າງ ຄາຊັກສະຖານ ໄປທາງທິດເຫນືອແລະ ອຸສເບກິສຖານ ໄປທາງໃຕ້ຂອງມັນ, ເຊິ່ງເລີ່ມຫົດຕົວໃນຊຸມປີ 1960 ແລະແຫ້ງແລ້ງສ່ວນໃຫຍ່. ຮອດປີ 2010. ມັນແມ່ນຢູ່ໃນເຂດ Aktobe ແລະ Kyzylorda ຂອງ ຄາຊັກສະຖານ ແລະເຂດປົກຄອງຕົນເອງ Karakalpakstan ຂອງ Uzbekistan. ຊື່ດັ່ງກ່າວແປຈາກພາສາ ມົງໂກລີ ແລະ ຕວກກີ ເປັນ "ທະເລຂອງໝູ່ເກາະ", ເປັນການອ້າງອີງເຖິງເກາະດອນຈຳນວນຫຼວງຫຼາຍ (ຫຼາຍກວ່າ 1,100 ໂຕ) ທີ່ເຄີຍມີຈຸດໝາຍເຖິງນ້ຳຂອງມັນ. ອ່າງລະບາຍນ້ໍາ ຂອງທະເລ Aral ກວມເອົາ Uzbekistan ແລະບາງສ່ວນຂອງ ປະເທດອາຟະການິດສະຖານ, ປະເທດອິຫຣ່ານ, ຄາຊັກສະຖານ, ກີກີສະຖານ, ທາຈິກິດສະຖານ, ແລະ ເຕີກເມນິສະຖານ.^[1]

ເຄີຍເປັນ ທະເລສາບໃຫຍ່ທີ 4 ຂອງໂລກ ດ້ວຍເນື້ອທີ່ 68,000 ຕາລາງກິໂລແມັດ (26,300 ຕາລາງໄມລ໌), ທະເລ Aral ເລີ່ມຫົດຕົວລົງໃນຊຸມປີ 1960 ຫຼັງຈາກແມ່ນ້ໍາທີ່ລ້ຽງມັນໄດ້ຖືກຫັນປ່ຽນໂດຍໂຄງການ ຊົນລະປະທານ ສະຫະພາບໂຊວຽດ. ໃນປີ 2007, ມັນໄດ້ຫຼຸດລົງເຖິງ 10% ຂອງຂະໜາດເດີມ, ແຍກອອກເປັນສີ່ໜອງຄື: ທະເລສາບອາຣັນເໜືອ, ອ່າງນ້ຳທາງຕາເວັນອອກ ແລະ ຕາເວັນຕົກຂອງ ທະເລອາຣັນໃຕ້ ທີ່ເຄີຍໃຫຍ່ກວ່າ, ແລະ ທະເລສາບ Barsakelmes ຂະໜາດກາງນ້ອຍກວ່າ.^[5] ຮອດປີ 2009, ທະເລສາບຕາເວັນອອກສຽງໃຕ້ໄດ້ຫາຍໄປ ແລະ ທະເລສາບຕາເວັນຕົກສຽງໃຕ້ໄດ້ກັບຄືນໄປເປັນແຖບບາງໆຢູ່ແຄມຝັ່ງຕາເວັນຕົກຂອງອະດີດທະເລພາກໃຕ້. ໃນຊຸມປີຕໍ່ໆມາ, ບາງຄັ້ງການໄຫຼຂອງນ້ໍາໄດ້ເຮັດໃຫ້ທະເລສາບຕາເວັນອອກສຽງໃຕ້ບາງຄັ້ງກໍ່ຖືກເຕີມລົງໄປໃນລະດັບຫນ້ອຍ.^[6] ຮູບຖ່າຍຈາກດາວທຽມໂດຍ ອົງການ NASA ໃນເດືອນສິງຫາ 2014 ເປີດເຜີຍວ່າ ເປັນຄັ້ງທຳອິດໃນປະຫວັດສາດສະໄໝໃໝ່ ທີ່ອ່າງທາງທິດຕາເວັນອອກຂອງທະເລອາຣັລ ໄດ້ແຫ້ງແລ້ງໝົດ.^[7]^[8] ອ່າງທາງທິດຕາເວັນອອກໃນປັດຈຸບັນເອີ້ນວ່າ ທະເລຊາຍ Aralkum.

ອ້າງອີງ

↑ ^1.0 ^1.1 "DRAINAGE BASIN OF THE ARAL SEA AND OTHER TRANSBOUNDARY SURFACE WATERS IN CENTRAL ASIA". {{cite web}}: |archive-url= requires |archive-date= (help); |archive-url= requires |url= (help); Missing or empty |url= (help)
↑ Cite error: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named ENS wire
↑ "Water Volume Rises in Northern Aral Sea, Hits 21.4 Billion Cubic Meters", The Astana Times, 24 June 2024
↑ JAXA. "South Aral Sea shrinking but North Aral Sea expanding"
↑ "Reclaiming the Aral Sea", March 2008
↑ "Satellite image, August 16, 2009 (click on "2009" and later links)". {{cite web}}: |archive-url= requires |archive-date= (help); |archive-url= requires |url= (help); Missing or empty |url= (help)
↑ "Satellite images show Aral Sea basin 'completely dried'", 1 October 2014
↑ "Why Is the Aral Sea Shrinking?". {{cite web}}: |archive-url= requires |archive-date= (help); |archive-url= requires |url= (help); Missing or empty |url= (help)

[aral.unece.org-1] 1.0 ^1.1 "DRAINAGE BASIN OF THE ARAL SEA AND OTHER TRANSBOUNDARY SURFACE WATERS IN CENTRAL ASIA". {{cite web}}: |archive-url= requires |archive-date= (help); |archive-url= requires |url= (help); Missing or empty |url= (help)

[ENS_wire-2] Cite error: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named ENS wire

[3] "Water Volume Rises in Northern Aral Sea, Hits 21.4 Billion Cubic Meters", The Astana Times, 24 June 2024

[4] JAXA. "South Aral Sea shrinking but North Aral Sea expanding"

[sciam-5] "Reclaiming the Aral Sea", March 2008

[6] "Satellite image, August 16, 2009 (click on "2009" and later links)". {{cite web}}: |archive-url= requires |archive-date= (help); |archive-url= requires |url= (help); Missing or empty |url= (help)

[The_Guardian_2014-7] "Satellite images show Aral Sea basin 'completely dried'", 1 October 2014

[8] "Why Is the Aral Sea Shrinking?". {{cite web}}: |archive-url= requires |archive-date= (help); |archive-url= requires |url= (help); Missing or empty |url= (help)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

ທະເລອາຣັນ Арал теңізі (Kazakh) Орол денгизи (Uzbek)
ທະເລອາຣັລ ໃນປີ 1989 (ຊ້າຍ) ແລະ 2014 (ຂວາ)
Lua error in Module:Location_map at line 526: Unable to find the specified location map definition: "Module:Location map/data/ອາຊີຕາເວັນຕົກ" does not exist.
ທີ່ຕັ້ງ	ອາຊີກາງ (ຄາຊັກສະຖານ – Uzbekistan)
ພິກັດ	45°N 60°E / 45°N 60°E / 45; 60ພິກັດພູມສາດ: 45°N 60°E / 45°N 60°E / 45; 60
ຊະນິດ	Endorheic, ທະເລສາບທຳມະຊາດ, ອ່າງເກັບນ້ຳ (ເໜືອ)
ແຫຼ່ງນ້ຳໄຫຼເຂົ້າຫຼັກ	North: Syr Darya South: Groundwater only Previously: Amu Darya
ພື້ນທີ່ຮັບແມ່ນ້ຳ	1,549,000 km² (598,100 sq mi)
ປະເທດໃນອ່າງນ້ຳ	List^[1] Afghanistan Iran Kazakhstan Kyrgyzstan Russia Tajikistan Turkmenistan Uzbekistan

ພື້ນທີ່ພື້ນນ້ຳ	68,000 km² (26,300 sq mi) (1960, one lake) 28,687 km² (11,076 sq mi) (1998, two lakes) 17,160 km² (6,626 sq mi) (2004, four lakes) North: 3,300 km² (1,270 sq mi) (2008) South: 3,500 km² (1,350 sq mi) (2005)
ຄວາມເລິກໂດຍສະເລ່ຍ	North: 8.7 m (29 ft) (2014)^{[ຕ້ອງການອ້າງອີງ]} South: 14–15 m (46–49 ft) (2005)
ຄວາມເລິກສູງສຸດ	North: 42 m (138 ft) (2008)^[2] 30 m (98 ft) (2003) South: 37–40 m (121–131 ft) (2005) 102 m (335 ft) (1989)
ປະລິມານນ້ຳ	North: 21.4 km³ (5 cu mi) (2024)^[3]
ຄວາມສູງຂອງພື້ນທີ່	North: 42 m (138 ft) (2011) South: 29 m (95 ft) (2007) 53.4 m (175 ft) (1960)^[4]