ສົງຄາມໂລກຄັ້ງທີສອງ

ສົງຄາມລະຫວ່າງຝ່າຍສຳພັນທະມິດ ແລະ ຝ່າຍອັກສະ (ປີ ຄ.ສ 1939 - 1945)

ສົງຄາມໂລກຄັ້ງທີສອງ (ອັງກິດ: World War II)[lower-alpha 1] ແມ່ນຄວາມຂັດແຍ່ງທາງທະຫານລະດັບໂລກລະຫວ່າງສອງຝ່າຍພັນທະມິດຄື: ຝ່າຍສຳພັນທະມິດ ແລະ ຝ່າຍອັກສະ. ປະເທດເກືອບທັງໝົດໃນໂລກ ລວມທັງປະເທດມະຫາອຳນາດໄດ້ເຂົ້າຮ່ວມໃນຄວາມຂັດແຍ່ງນີ້, ຫຼາຍປະເທດໄດ້ລົງທຶນລົງແຮງສຸດຄວາມສາມາດທັງໃນດ້ານເສດຖະກິດ, ອຸດສາຫະກຳ ແລະ ວິທະຍາການວິທະຍາສາດທັງໝົດໃນສົງຄາມແບບເບັດເສັດ, ເຮັດໃຫ້ບໍ່ອາດແຍກຄວາມແຕກໄດ້ລະຫວ່າງຊັບພະຍາກອນຂອງພົນລະເມືອງ ແລະ ທະຫານ. ເຮືອບິນມີບົດບາດສຳຄັນໃນການຖິ້ມລະເບີດໃສ່ຈຸດຍຸດທະສາດອັນເປັນສູນກາງຂອງປະຊາກອນ ແລະ ຍັງໄດ້ມີການໃຊ້ລະເບີດນິວເຄຼຍພຽງສອງຄັ້ງໃນປະຫວັດສາດສົງຄາມ. ສົງຄາມຄັ້ງນີ້ຖືເປັນຄວາມຂັດແຍ່ງທີ່ຮ້າຍແຮງທີ່ສຸດໃນປະຫວັດສາດ, ມີຜູ້ເສຍຊີວິດຫຼາຍເຖິງ70-85ລ້ານຄົນ. ຫຼາຍລ້ານຊີວິດຕາຍໄປຍ້ອນການຂ້າລ້າງເຜົ່າພັນທີ່ເອີ້ນວ່າໂຊອາ ຫຼື ໂຮໂລຄອສ, ຄວາມອຶດຫິວ, ການສັງຫານໝູ່ ແລະ ໂລກພະຍາດ. ຫຼັງການພ່າຍແພ້ຂອງຝ່າຍອັກສະ, ເຢຍລະມັນ, ໂອຕຣິດ ແລະ ຍີ່ປຸ່ນຖືກຍຶດ, ແລະ ມິການດຳເນີນຄະດີອາດຊະຍາກຳສົງຄາມກັບເຫຼົ່າຜູ້ນຳຂອງເຢຍລະມັນ ແລະ ຍີ່ປຸ່ນ.

ສົງຄາມໂລກຄັ້ງທີສອງ
ທະຫານເຄືອຈັກກະພົບໃນທະເລຊາຍ
ຊາວຈີນຖືກຝັງທັງເປັນໂດຍທະຫານຍີ່ປຸ່ນ
ເຮືອອູຂອງເຢຍລະມັນລະຫວ່າງປະຕິບັດການ
ກອງທັບໂຊວຽດທີ່ສະຕາລິນກາດ
ເບີລິນຖືກທຳລາຍ
ເຄື່ອງບິນຮົບຍີ່ປຸ່ນກຽມຂຶ້ນບິນ
ຊ້າຍເທິງໄປຂວາ: ທະຫານເຄືອຈັກກະພົບໃນທະເລຊາຍ, ຊາວຈີນຖືກຝັງທັງເປັນໂດຍທະຫານຍີ່ປຸ່ນ, ເຮືອອູຂອງເຢຍລະມັນລະຫວ່າງປະຕິບັດການ, ກອງທັບໂຊວຽດທີ່ສະຕາລິນກາດ, ເບີລິນຖືກທຳລາຍ, ເຄື່ອງບິນຮົບຍີ່ປຸ່ນກຽມຂຶ້ນບິນ
ວັນທີ1 ກັນຍາ 1939 ເຖິງ 2 ກັນຍາ 1945
ສະຖານທີ່
ຜົນ

ຝ່າຍສຳພັນທະມິດຊະນະ

ຄູ່ສົງຄາມ
ຝ່າຍສຳພັນທະມິດ ຝ່າຍອັກສະ
ຜູ້ບັນຊາການ ແລະ ຜູ້ນຳ
ຜູ້ນຳຝ່າຍສຳພັນທະມິດ ຜູ້ນຳຝ່າຍອັກສະ
ຄວາມສູນເສຍ
  • ທະຫານເສຍຊີວິດ:
  • ຫຼາຍກວ່າ 16,000,000 ນາຍ
  • ພົນລະເມືອງເສຍຊີວິດ:
  • ຫຼາຍກວ່າ 45,000,000 ຄົນ
  • ເສຍຊີວິດທັງໝົດ:
  • ຫຼາຍກວ່າ 61,000,000 ຄົນ
  • (1937–1945)
[1]
  • ທະຫານເສຍຊີວິດ:
  • ຫຼາຍກວ່າ 8,000,000 ນາຍ
  • ພົນລະເມືອງເສຍຊີວິດ:
  • ຫຼາຍກວ່າ 4,000,000 ຄົນ
  • ເສຍຊີວິດທັງໝົດ:
  • ຫຼາຍກວ່າ 12,000,000 ຄົນ
  • (1937–1945)
[2]

ສາເຫດຂອງສົງຄາມຍັງຄົງເປັນທີ່ຖົກຖຽງກັນຢູ່; ປັດໄຈທີ່ມີສ່ວນໄດ້ແກ່: ການມີອຳນາດຂຶ້ນຂອງລັກທິຟາຊິດໃນເອີຣົບ, ສົງຄາມກາງເມືອງແອັດສະປາຍ, ສົງຄາມຈີນ-ຍີ່ປຸ່ນຄັ້ງທີສອງ, ຂໍ້ຂັດແຍ່ງຊາຍແດນລະຫວ່າງໂຊວຽດ-ຍີ່ປຸ່ນ, ແລະ ຄວາມເຄັ່ງຕຶງຫຼັງສົງຄາມໂລກຄັ້ງທີໜຶ່ງ. ໂດຍທົ່ວໄປແລ້ວສົງຄາມໂລກຄັ້ງທີສອງຖືວ່າເລີ່ມຕົ້ນຂຶ້ນໃນວັນທີ1 ເດືອນກັນຍາປີ1939, ເມື່ອນາຊີເຢຍລະມັນພາຍໃຕ້ການນຳຂອງຮິດແລຮຸກຮານໂປໂລຍ. ສະຫະລາຊະອານາຈັກ ແລະ ຝຣັ່ງປະກາດສົງຄາມກັບເຢຍລະມັນເມື່ອວັນທີ3 ເດືອນກັນຍາ. ພາຍໃຕ້ສົນທິສັນຍາໂມໂລຕອບ-ຣິບເບີນຕຣອບໃນເດືອນກັນຍາປີ1939, ເຢຍລະມັນ ແລະ ສະຫະພາບໂຊວຽດໄດ້ແບ່ງໂປໂລຍ ແລະ ໝາຍ"ເຂດອິດທິພົນ"ຂອງຕົນເອງຜ່ານປະເທດແຟງລັງ, ແອັດສະໂຕນີ, ລັດເວຍ, ລີຕົວນີ ແລະ ຣູມານີ. ນັບແຕ່ປາຍປີ1939ຫາຕົ້ນປີ1941, ຜ່ານການສູ້ຮົບຫຼາຍບັ້ນຮົບ ແລະ ສົນທິສັນຍາຫຼາຍສະບັບ, ເຢຍລະມັນໄດ້ພິຊິດ ຫຼື ຄວບຄຸມກວມເອົາພື້ນທີ່ສວ່ນໃຫຍ່ຂອງທະວີບເອີຣົບ ພາຍໃຕ້ພັນທະມິດທາງທະຫານທີ່ເອີ້ນວ່າຝ່າຍອັກສະ ລວມກັບອີຕາລີ, ຍີ່ປຸ່ນ ແລະ ອີກຫຼາຍປະເທດ. ພາຍຫຼັງການເລີ່ມຂຶ້ນຂອງສະໜາມຮົບໃນອາຟຣີກາເໜືອ ແລະ ຕາເວັນອອກ, ການລົ້ມສະຫຼາຍຂອງປະເທດຝຣັ່ງໃນກາງປີ1940, ສົງຄາມຍັງຄົງດຳເນີນໄປໂດຍຫຼັກແມ່ນລະຫວ່າງມະຫາອຳນາດຝ່າຍອັກສະເອີຣົບກັບຈັກກະວັດອັງກິດ, ໂດຍເຮັດສົງຄາມຢູ່ແຫຼມບານກັງ, ການສູ້ຮົບທາງອາກາດເທິງທ້ອງຟ້າຂອງອັງກິດ, ຍຸດທະການຖິ້ມລະເບີດໃສ່ສະຫະລາຊະອານາຈັກ ແລະ ບັ້ນຮົບມະຫາສະໝຸດອັດລັງຕິກ. ໃນເດືອນມິຖຸນາປີ1941, ເຢຍລະມັນໄດ້ນຳພາຝ່າຍອັກສະເອີຣົບບຸກສະຫະພາບໂຊວຽດ ໂດຍເປີດສາກສະໜາມຮົບໃນດ້ານຕາເວັນອອກ.

ຍີ່ປຸ່ນມີເປົ້າໝາຍແມ່ນຍຶດຄອງອາຊີຕາເວັນອອກ ແລະ ອາຊີປາຊີຟິກ, ແລະ ໃນປີ1937ກໍໄດ້ເຮັດສົງຄາມກັບສາທາລະນະລັດຈີນ. ໃນເດືອນທັນວາປີ1941, ຍີ່ປຸ່ນໄດ້ບຸກໂຈມຕີດິນແດນຂອງອາເມຣິກາ ແລະ ສະຫະລາຊະອານາຈັກເກືອບພ້ອມກັນກັບການຮຸກຮານອາຊີຕາເວັນອອກສຽງໃຕ້ ແລະ ປາຊີຟິກກາງ, ລວມເຖິງການບຸກອ່າວໄຂ່ມຸກ,[lower-alpha 2] ເຊິ່ງເຮັດໃຫ້ສະຫະລັດອາເມຣິກາ ແລະ ສະຫະລາຊະອານາຈັກປະກາດສົງຄາມກັບຍີ່ປຸ່ນ. ມະຫາອຳນາດຝ່າຍອັກສະເອີຣົບປະກາດສົງຄາມກັບສະຫະລັດເພື່ອເປັນການຮ່ວມມື. ໃນໄລຍະເວລາບໍ່ດົນ, ຍີ່ປຸ່ນສາມາດຍຶດຄອງເອົາພື້ນທີ່ສ່ວນໃຫຍ່ໃນມະຫາສະໝຸດປາຊີຟິກຕາເວັນຕົກໄດ້, ແຕ່ຄວາມຄືບໜ້າກໍໄດ້ຢຸດລົງໃນປີ1942 ເມື່ອພວກເຂົາໄດ້ປະລາໄຊໃນບັ້ນຮົບທາງທະເລທີ່ມິດເວອັນເປັນຍຸດທະສາດທີ່ສຳຄັນ. ຄວາມພ່າຍແພ້ຄັ້ງສຳຄັນໃນປີ1943 ລວມມີ: ການພ່າຍແພ້ຂອງເຢຍລະມັນໃນແນວບັ້ນຮົບດ້ານຕາເວັນອອກ, ການບຸກຮຸກຮານຊີຊີລີ ແລະ ແຜ່ນດິນຫຼັກຂອງອີຕາລີຂອງຝ່າຍສຳພັນທະມິດ, ແລະ ການຮຸກສວນຄືນຂອງຝ່າຍສຳພັນທະມິດໃນມະຫາສະໝຸດປາຊີຟິກ; ເຮັດໃຫ້ກຳລັງຂອງພວກຝ່າຍຟາຊິດອັກສະອ່ອນເພຍລົງ ແລະ ບັງຄັບໃຫ້ຕ້ອງລ່າຖອຍໜີໃນທຸກດ້ານ. ໃນປີ1944, ຝ່າຍສຳພັນທະມິດໄດ້ບຸກຝຣັ່ງທີ່ເຢຍລະມັນຍຶດຄອງ, ໃນຂະນະທີ່ສະຫະພາບໂຊວຽດບຽດຍຶດດິນແດນຂອງຕົນທີ່ເຄີຍສູນເສຍໄປ ແລະ ໄດ້ບຸກດັນເຢຍລະມັນ ແລະ ຝ່າຍອັກສະເອີຣົບຄືນ. ລະຫວ່າງປີ1944-1945, ຍີ່ປຸ່ນໄດ້ປະສົບກັບການລຸກຮືໃນອາຊີແຜ່ນດິນໃຫຍ່, ໃນຂະນະທີ່ຝ່າຍສຳພັນທະມິດເຮັດໃຫ້ກອງທັບເຮືອຍີ່ປຸ່ນອ່ອນແອຢ່າງໝັກ ແລະ ຍຶດເກາະທີ່ສຳຄັນໃນມະຫາສະໝຸດປາຊີຟິກໄດ້. ສົງຄາມໃນເອີຣົບສິ້ນສຸດລົງດ້ວຍການປົດປ່ອຍດິນແດນທີ່ເຢຍລະມັນຍຶດຄອງ; ການຮຸກຮານເຢຍລະມັນໂດຍຝ່າຍສຳພັນທະມິດຕາເວັນຕົກ ແລະ ສະຫະພາບໂຊວຽດ, ເຊິ່ງໄດ້ສິ້ນສຸດລົງເມື່ອນະຄອນຫຼວງແບັກແລັງ(ເບີລິນ)ຂອງເຢຍລະມັນລົ້ມສະຫຼາຍຈາກການບຸກຂອງກອງທັບໂຊວຽດ; ອັດຕະວິນິບາດກຳຂອງຮິດແລ; ແລະ ການຍອມຈຳນົນຢ່າງບໍ່ມີເງື່ອນໄຂຂອງເຢຍລະມັນໃນວັນທີ8 ເດືອນພຶດສະພາປີ1945. ຫຼັງຈາກການປະຕິເສດຂອງຍີ່ປຸ່ນທີ່ຈະຍອມຈຳນົນຕາມເງື່ອນໄຂຂອງປະຕິນຍາພອດສະດາມ, ສະຫະລັດໄດ້ຖິ້ມລະເບີດປະລານະມູລູກທຳອິດລົງໃສ່ເມືອງຮິໂຣຊິມະເມື່ອວັນທີ6 ສິງຫາ ແລະ ລູກທີສອງລົງໃສ່ເມືອງນາງາຊາກິເມື່ອວັນທີ9 ສິງຫາ. ເມື່ອປະເຊີນໜ້າກັບການຮຸກຮານທີ່ໃກ້ເກາະຍີ່ປຸ່ນເຂົ້າມາເລື້ອຍໆ, ຄວາມເປັນໄປໄດ້ທີ່ຈະຖືກຖິ້ມລະເບີດປະລາມະນູເພີ່ມອີກ, ແລະ ການປະກາດສົງຄາມຂອງສະຫະພາບໂຊວຽດກັບຍີ່ປຸ່ນກ່ອນເປີດສາກບຸກມານຈູຣີ, ຍີ່ປຸ່ນຈຶ່ງປະກາດຄວາມຕ້ອງການທີ່ຈະຍອມຈຳນົນເມື່ອວັນທີ10 ສິງຫາ, ແລະ ໄດ້ລົງນາມໃນສົນທິສັນຍາຍອມຈຳນົນເມື່ອວັນທີ2 ກັນຍາປີ1945.

ສົງຄາມໂລກຄັ້ງທີສອງໄດ້ປ່ຽນແນວທາງທາງການເມືອງ ແລະ ໂຄງສ້າງທາງສັງຄົມ, ແລະ ວາງຮາກຖານໃຫ້ແກ່ກົດລະບຽບລະຫວ່າງປະເທດໃນທົດສະວັດທີ່ເຫຼືອຂອງສະຕະວັດທີXX ແລະ ສະຕະວັດທີXXI. ອົງການສະຫະປະຊາຊາດໄດ້ຮັບການຈັດຕັ້ງຂຶ້ນ ເພື່ອສົ່ງເສີມຄວາມຮ່ວມມືລະຫວ່າງປະເທດ ແລະ ປ້ອງກັນການເກີດຄວາມຂັດແຍ່ງ, ໂດຍມີມະຫາອຳນາດທີ່ຊະນະສົງຄາມລວມມີ: ຈີນ, ຝຣັ່ງ, ສະຫະພາບໂຊວຽດ, ສະຫະລາຊະອານາຈັກ ແລະ ສະຫະລັດອາເມຣິກາເປັນສະມາຊິກຖາວອນຂອງຄະນະມົນຕີຄວາມໝັ້ນຄົງ. ສະຫະພາບໂຊວຽດ ແລະ ສະຫະລັດອາເມຣິກາກາຍເປັນຄູ່ແຂ່ງກັນໃນຖານະອະພິມະຫາອຳນາດ, ເຮັດໃຫ້ເກີດສົງຄາມເຢັນ. ເນື່ອງຈາກຄວາມອ່ອນເພຍໜັກຈາກສົງຄາມໃນເອີຣົບ, ອິດທິພົນຂອງເຫຼົ່າມະຫາອຳນາດຫຼຸດໜ້ອຍລົງ, ເຮັດໃຫ້ເກີດການແຍກຕົວເປັນເອກະລາດຈາກອານານິຄົມຂອງບັນດາປະເທດຫົວເມືອງຂຶ້ນໃນອາຟຣິກາ ແລະ ອາຊີ. ປະເທດສ່ວນໃຫຍ່ທີ່ອຸດສາຫະກຳໄດ້ຮັບຄວາມເສຍຫາຍໄດ້ເດີນໜ້າຟື້ນຟູ ແລະ ຂະຫຍາຍຕົວທາງເສດຖະກິດ.

ວັນເລີ່ມຕົ້ນ ແລະ ສິ້ນສຸດ

ດັດແກ້

ສົງຄາມໂລກຄັ້ງທີສອງເລີ່ມຕົ້ນຂຶ້ນໃນເອີຣົບເມື່ອວັນທີ1 ກັນສາປີ1939[3][4] ດ້ວຍການຮຸກຮານໂປໂລຍ ແລະ ການປະກາດສົງຄາມຂອງສະຫະລາຊະອານາຈັກ ແລະ ຝຣັ່ງໃນອີກສອງມື້ຕໍ່ມາເມື່ອວັນທີ3 ເດືອນກັນຍາ. ສ່ວນວັນທີ່ສົງຄາມໃນຝັ່ງປາຊີຟິກເລີ່ມຕົ້ນແມ່ນລວມມີ: ຈຸດເລີ່ມຕົ້ນຂອງສົງຄາມຈີນ-ຍີ່ປຸ່ນຄັ້ງທີສອງເມື່ອວັນທີ7 ກໍລະກົດປີ1937,[5][6] ຫຼື ການຮຸກຮານມານຈູຣີກ່ອນໜ້າເມື່ອວັນທີ19 ກັນຍາປີ1931.[7][8] ບາງຄົນກໍອີງຕາມນັກປະຫວັດສາດຊາວອັງກິດ ເອ. ເຈ. ພີ. ເທເລີ ເຊິ່ງໄດ້ກ່າວວ່າສົງຄາມຈີນ-ຍີ່ປຸ່ນ ແລະ ສົງຄາມໃນເອີຣົບ ແລະ ລະບົບຫົວເມຶອງຂຶ້ນຂອງເອີຣົບເກີດຂຶ້ນພ້ອມໆກັນ ແລະ ໄດ້ກາຍເປັນສົງຄາມໂລກຄັ້ງທີສອງເຕັມຕົວໃນປີ1941.[9] ທິດສະດີອື່ນໆກ່ຽວກັບວັນເລີ່ມຕົ້ນຂອງສົງຄາມໂລກຄັ້ງທີສອງກໍລວມເອົາການຮຸກຮານອະບິດຊິນີ(ເອທິໂອປີ)ຂອງອີຕາລີເມື່ອວັນທີ3 ຕຸລາປີ1935ນຳ.[10] ແອນໂທນີ ບີເວີ ນັກປະຫວັດສາດຊາວອັງກິດ ມອງວ່າຈຸດເລີ່ມຕົ້ນຂອງສົງຄາມໂລກຄັ້ງທີສອງແມ່ນຍຸດທະການບັ້ນຮົບການກິນກໍ ລະຫວ່າງຍີ່ປຸ່ນກັບກອງກຳລັງມົງໂກລີ ແລະ ສະຫະພາບໂຊວຽດຕັ້ງແຕ່ເດືອນພຶດສະພາຫາເດືອນກັນຍາປີ1939.[11] ບາງຄົນກໍວ່າສົງຄາມກາງເມືອງແອັດສະປາຍເປັນຈຸດເລີ່ນຕົ້ນ ຫຼື ເປັນຈຸດບົ່ງຊີ້ຂອງສົງຄາມຄັ້ງທີສອງ.[12][13]

ວັນທີ່ສົງຄາມສິ້ນສຸດທີ່ແນ່ນອນຍັງບໍ່ມີທີ່ໄດ້ຮັບການຍອມຮັບໃນລະດັບສາກົນ. ເປັນທີ່ຍອມຮັບກັນໂດຍທົ່ວໄປວ່າເວລາທີ່ສົງຄາມສິ້ນສຸດລົງແມ່ນການສະຫງົບເສິກໃນວັນທີ15 ສິງຫາປີ1945(ວັນໄຊເໜືອຍີ່ປຸ່ນ), ແທນທີ່ຈະຍອມຮັບເອົາວັນທີ່ຍີ່ປຸ່ນຍອມຈຳນົນໃນວັນທີ2 ທັນວາ ກັນຍາປີ1945 ເຊິ່ງເປັນວັນທີ່ສົງຄາມໃນອາຊີຢຸດຕິລົງຢ່າງເປັນທາງການ. ສົນທິສັນຍາສັນຕິພາບລະຫວ່າງຍີ່ປຸ່ນ ແລະ ສຳພັນທະມິດຖືກລົງນາມໃນປີ1951.[14] ສົນທິສັນຍາວ່າດ້ວຍອະນາຄົດຂອງເຢຍລະມັນໃນປີ1990ໄດ້ອະນຸຍາດໃຫ້ເຢຍລະມັນຕາເວັນອອກ ແລະ ຕາເວັນຕົກລວມກັນເປັນເອກະພາບ ແລະ ແກ້ໄຂບັນຫາທີ່ເກີດຂຶ້ນຫຼັງສົງຄາມໂລກຄັ້ງທີສອງ.[15] ບໍ່ມີການລົງນາມສົນທິສັນຍາສັນຕິພາບຢ່າງເປັນທາງການລະຫວ່າງຍີ່ປຸ່ນ ແລະ ສະຫະພາບໂຊວຽດ,[16] ເຖິງແມ່ນແນວນັ້ນ ພາວະສົງຄາມຂອງລະຫວ່າງທັງສອງປະເທດກໍໍສິ້ນສຸດລົງແລ້ວໃນປະຕິນຍາຮ່ວມໂຊວຽດ-ຍີ່ປຸ່ນປີ1956, ເຊິ່ງໄດ້ມີການຟື້ນຟູຄວາມສຳພັນທາງການທູດໂດຍສົມບູນລະຫວ່າງທັງສອງປະເທດ. [17]

ຂໍ້ຄວາມ

ດັດແກ້
  1. ມັກຖືກຫຍໍ້ເປັນ WWII ຫຼື WW2
  2. ເອີ້ນອີກຊື່ວ່າ ອ່າວເພີນ(Pearl), ອີງຈາກປຶ້ມແບບຮຽນປະຫວັດສາດ ມ.7

ອ້າງອີງ

ດັດແກ້
  1. Wallechinsky, David: David Wallechinsky's Twentieth Century : History With the Boring Parts Left Out, Little Brown & Co., 1996, ISBN 0-316-92056-8, ISBN 978-0-316-92056-8 - cited by White
  2. Brzezinski, Zbigniew: Out of Control: Global Turmoil on the Eve of the Twenty-first Century, Prentice Hall & IBD, 1994, ASIN B000O8PVJI - cited by White
  3. Weinberg 2005, p. 6.
  4. Wells, Anne Sharp (2014) Historical Dictionary of World War II: The War against Germany and Italy. Rowman & Littlefield Publishing. p. 7.
  5. Ferris, John; Mawdsley, Evan (2015). The Cambridge History of the Second World War, Volume I: Fighting the War (in ອັງກິດ). Cambridge: Cambridge University Press.
  6. Förster & Gessler 2005, p. 64.
  7. Ghuhl, Wernar (2007) Imperial Japan's World War Two Transaction Publishers pp. 7, 30
  8. Polmar, Norman; Thomas B. Allen (1991) World War II: America at war, 1941–1945 ISBN 978-0-394-58530-7
  9. Hett, Benjamin Carter (1 August 1996). ""Goak here": A.J.P. Taylor and 'The Origins of the Second World War.'". Canadian Journal of History (in English). 31 (2): 257–281. doi:10.3138/cjh.31.2.257. Archived from the original on 7 March 2023. Retrieved 14 September 2022.{{cite journal}}: CS1 maint: unrecognized language (link)
  10. Ben-Horin 1943, p. 169; Taylor 1979, p. 124; Yisreelit, Hevrah Mizrahit (1965). Asian and African Studies, p. 191. For 1941 see Taylor 1961, p. vii; Kellogg, William O (2003). American History the Easy Way. Barron's Educational Series. p. 236 ISBN 978-0-7641-1973-6. There is also the viewpoint that both World War I and World War II are part of the same "European Civil War" or "Second Thirty Years' War": Canfora 2006, p. 155; Prins 2002, p. 11.
  11. Beevor 2012, p. 10.
  12. "In Many Ways, Author Says, Spanish Civil War Was 'The First Battle Of WWII'", NPR, 10 March 2017
  13. Frank, Willard C. (1987). "The Spanish Civil War and the Coming of the Second World War". The International History Review. 9 (3): 368–409. doi:10.1080/07075332.1987.9640449. JSTOR 40105814. Archived from the original on 1 February 2022. Retrieved 17 February 2022 – via JSTOR.
  14. Masaya 1990, p. 4.
  15. "German-American Relations – Treaty on the Final Settlement concerning Germany". usa.usembassy.de. 12 September 1990. Archived from the original on 7 May 2012. Retrieved 6 May 2012.
  16. Why Japan and Russia never signed a WWII peace treaty Archived 4 ມິຖຸນາ 2018 at the Wayback Machine. Asia Times.
  17. Texts of Soviet–Japanese Statements; Peace Declaration Trade Protocol. Archived 9 ທັນວາ 2021 at the Wayback Machine The New York Times, page 2, 20 October 1956. Subtitle: "Moscow, October 19. (UP) – Following are the texts of a Soviet–Japanese peace declaration and of a trade protocol between the two countries, signed here today, in unofficial translation from the Russian". Quote: "The state of war between the U.S.S.R. and Japan ends on the day the present declaration enters into force [...]"