ພະສຸຈະຣິດສຸດາ (ເປື່ອງ ສຸຈະຣິດກຸນ)
ພະສຸຈະລິດສຸດາ (ເປື່ອງ ສຸຈະລິດກຸນ) (ໄທ: พระสุจริตสุดา (เปรื่อง สุจริตกุล)) [1][2] (ເກີດ: 13 ພະຈິກ ຄ.ສ. 1895-ເຖິງແກ່ກຳ: 9 ມີນາ ຄ.ສ. 1982) ພະສະໜົມເອກໃນພະບາດສົມເດັດພະມຸງກຸດເກົ້າເຈົ້າຢູ່ຫົວ ແມ່ນທິດາໃນເຈົ້າພະຍາສຸທຳມົນຕີ (ປື້ມ ສຸຈະລິດກຸນ) ກັບທ່ານຜູ້ຍິງກິມໄລ້ ສຸທຳມົນຕີແລະເປັນເອື້ອຍຂອງສົມເດັດພະນາງເຈົ້າອິນທະຣະສັກສະຈີ ພະວໍລະລາຊະຊາຍາ
| ພະສຸຈະລິດສຸດາ (ເປື່ອງ ສຸຈະລິດກຸນ) | |
|---|---|
 | |
| ເກີດ | ເປື່ອງ ສຸຈະລິດກຸນ 13 ພະຈິກ ຄ.ສ. 1895 ບ້ານປາກຄອງດ່ານ ຈັງຫວັດທົນບຸລີ |
| ເສຍຊີວິດ | 9 ມີນາ ຄ.ສ 1982 ໂຮງໝໍສິລິລາດ ບາງກອກ |
| ສັນຊາດ | ໄທ |
| ເປັນທີ່ຮູ້ຈັກຈາກ | ພະສະໜົມເອກໃນພະບາດສົມເດັດພະມຸງກຸດເກົ້າເຈົ້າຢູ່ຫົວ |
| ຄູ່ສົມລົດ | ພະບາດສົມເດັດພະມຸງກຸດເກົ້າເຈົ້າຢູ່ຫົວ (ຄ.ສ. 1921—1925) |
| ບິດາມາຣດາ | ເຈົ້າພະຍາສຸທຳມົນຕີ (ປື້ມ ສຸຈະລິດກຸນ) ທ່ານຜູ້ຍິງກິມໄລ້ ສຸທຳມົນຕີ |
| ຍາດ | ສົມເດັດພະນາງເຈົ້າອິນທະຣະສັກສະຈີ ພະວໍລະລາຊະຊາຍາ (ນ້ອງສາວ) ທ່ານຜູ້ຍິງພົວ ອະນຸລັກລາຊະມົນທຽນ (ນ້ອງສາວ) |
ປະຫວັດ
ດັດແກ້ປະຫວັດຕອນຕົ້ນ
ດັດແກ້
ພະສຸຈະລິດສຸດາ ມີຊື່ເດີມວ່າ ເປື່ອງ ສຸຈະລິດກຸນ (ໄທ: เปรื่อง สุจริตกุล) ເກີດເມື່ອວັນທີ່ 13 ພະຈິກ ຄ.ສ. 1895 ນະ ບ້ານປາກຄອງດ່ານ ປະຕູນ້ຳພາສີຈະເລີນ[3] ແມ່ນທິດາຄົນໂຕຈາກບຸດຈຳນວນ 12 ຄົນຂອງເຈົ້າພະຍາສຸທຳມົນຕີ (ປື້ມ ສຸຈະລິດກຸນ) ກັບທ່ານຜູ້ຍິງກິມໄລ້ ສຸທຳມົນຕີ ມີນ້ອງສາວທີ່ເປັນທີ່ຮູ້ຈັກຄື ປະໄພ ທີ່ຕໍ່ມາໄດ້ເປັນ ສົມເດັດພະນາງເຈົ້າອິນທະຣະສັກສະຈີ ພະວໍລະລາຊະຊາຍາແລະທ່ານຜູ້ຍິງພົວ ອະນຸລັກລາຊະມົນທຽນ
ບຸພະຊົນຝັ່ງບິດາເປັນລາຊິນິກຸນເຊື້ອສາຍຈີນ ໂດຍປູ່ຄືພະຍາລາຊະພັກດີ (ໂຄ ສຸຈະລິດກຸນ) ເປັນນ້ອງຊາຍຮ່ວມບິດາມານດາຂອງສົມເດັດພະປິຍະມາວະດີ ສີພັດຊະລິນມາຕາ (ນາມເດີມ: ປ່ຽມ ສຸຈະລິດກຸນ)[4] ພະສະໜົມເອກໃນພະບາດສົມເດັດພະຈອມເກົ້າເຈົ້າຢູ່ຫົວ ລາຊະການທີ່ 4 ສ່ວນບຸພະຊົນຝ່າຍມານດາຄືຂຸນພັດ (ແຕ້ຫອຍ) ຊາວຈີນແຕ້ຈິ໋ວທີ່ອົບພະຍົບເຂົ້າສະຫຍາມຊ່ວງປີ ຄ.ສ. 1864[5]
ເປື່ອງ ສຸຈະລິດກຸນ ແມ່ນເອື້ອຍຄົນໂຕຂອງຄອບຄົວທີ່ຕ້ອງດູແລນ້ອງໆ ໂດຍສະເພາະ ປະໄພ ນ້ອງສາວຄົນໜ້ອຍ ເຊິ່ງໂປດການຂີ່ມ້ານຳກັນສະເໝີ ຕໍ່ມາເມື່ອຄັ້ງທີ່ນາງໂກນຈຸກ ໄດ້ເຂົ້າໄປໃນພະບໍລົມມະຫາລາຊະວັງເພື່ອທ້າວວະນິດາພິຈາລິນີ (ເຈົ້າຈອມເພີ່ມ ໃນລາຊະການທີ່ 5) ຜູ້ເປັນອາແຕ່ງຕົວໃຫ້ຕາມປະເພນີແລ້ວສົມເດັດພະສີພັດຊະລິນທາບໍລົມລາຊິນີນາດທອດພະເນດເຫັນເຂົ້າ ກໍໂປດໃຫ້ຖະຫວາຍຕົວຫຼັງການໂກນຈຸກ ແລະມີໂອກາດເຂົ້າສຶກສາໃນໂຮງຮຽນລາຊິນີຈົນຈົບມັດຖະຍົມສຶກສາປີທີ່ 4 ແລ້ວທູນລາອອກຈາກໂຮງຮຽນ ແລະທູນລາອອກມາພຳນັກທີ່ບ້ານ[6]
ຄັ້ງເມື່ອພະບາດສົມເດັດພະມຸງກຸດເກົ້າເຈົ້າຢູ່ຫົວຊົງໝັ້ນພະວໍລະກັນຍາປະທານ ພະອົງເຈົ້າວັນລະພາເທວີກໍໂປດໃຫ້ເປື່ອງມາເປັນນາງສະໜອງໂອດຂອງພະອົງເຈົ້າວັນລະພາເທວີ ແລະໄດ້ຕາມສະເດັດພະລາຊະດຳເນິນໃນພະລາຊະກໍລະນີຍະກິດຕ່າງໆ ເມື່ອປີ ຄ.ສ. 1922 ທີ່ມີການຈັດຕັ້ງກອງທະຫານເສືອປ່າຢິງຂຶ້ນ ກໍຊົງພະກະລຸນາໂປດເກົ້າໃຫ້ ເປື່ອງ ສຸຈະລິດກຸນ ຮັບພະລາຊະທານຍົດນາຍົກກອງເສືອປ່າຍິງລຸ້ນທຳອິດອີກດ້ວຍ[7]
ຂະນະທີ່ເປື່ອງມີອາຍຸຮາວ 18 ປີ ກໍໄດ້ຮັບອຸປະກາລະນິພາ ອະໄພວົງ (ຊື່ເດີມ: ທອງຄຳ ພຸ່ມທອງສຸກ) ມາເປັນບຸດບຸນທຳໂດຍເຮັດໜ້າທີ່ເປັນທັງຜູ້ລ້ຽງ ຜູ້ສອນໜັງສືແລະການຂັບຮ້ອງດ້ວຍຕົນເອງ
ອະພິເສກສົມລົດ
ດັດແກ້
ເມື່ອເປື່ອງມີອາຍຸໄດ້ 26 ປີ ພະບາດສົມເດັດພະມຸງກຸດເກົ້າເຈົ້າຢູ່ຫົວ ໄດ້ຊົງຂໍເປື່ອງຈາກເຈົ້າພະຍາສຸທຳມົນຕີແລະຊົງພະກະລຸນາໂປດເກົ້າ ປະກອບພະລາຊະພິທີອະພິເສກສົມລົດເມື່ອວັນທີ່ 27 ຕຸລາ ຄ.ສ. 1921 ແລະຖືເປັນສຸພາບສະຕີສາມັນຊົນຄົນທຳອິດທີ່ໄດ້ເຂົ້າພິທີດັງກ່າວ ໂດຍສວມຊຸດເປັນເຈົ້າສາວແບບອັງກິດໂດຍສວມເສື້ອກະໂປງສີຂາວ ມີຜ້າໂປ່ງສີຂາວຄຸມສີສະ ປະດັບດອກສົ້ມແລະຖືຊໍ່ດອກໄມ້ ມີການພະລາຊະທານນ້ຳສັງເປັນທາງການດ້ວຍພະກະລຸນາຂອງສົມເດັດພະມາຕຸດສາເຈົ້າສະຫວ່າງວັດທະນາ ພະບໍລົມລາຊະເທວີ ແລະຊົງພະກະລຸນາໂປດເກົ້າ ແຕ່ງຕັ້ງເປັນ ພະສຸຈະລິດສຸດາ [8] ຕຳແໜ່ງພະສະໜົມເອກ ພ້ອມທັງພະລາຊະທານກາປະຖົມຈຸລະຈອມເກົ້າໃຫ້ສົມກັບສັກພະສະໜົມເອກ ເປັນສະຕີຄົນທຳອິດທີ່ໄດ້ຮັບພະລາຊະທານບັນດາສັກ "ຄຸນພະ"[9] ຫາກເມື່ອໃດຖືພາ ຈະສະຖາປະນາຂຶ້ນເປັນເຈົ້າ ແຕ່ຢ່າງໃດກໍຕາມພະສຸຈະລິດສຸດາບໍ່ໄດ້ມີຄັນສົມດັ່ງພະລາຊະປະສົງ
ພະສຸຈະລິດສຸດາສົນໃຈເລື່ອງດົນຕີໂດຍສະເພາະການຂັບຮ້ອງ ເຊິ່ງມີຄວາມຊຳນານເປັນເລີດເຄີຍເປັນຕົ້ນສຽງຮ່ວມກັບສົມເດັດພະນາງເຈົ້າອິນທະຣະສັກສະຈີ ພະວໍລະລາຊະຊາຍາ ເມື່ອ ຄ.ສ. 1921 ຄັ້ງທີ່ພະບາດສົມເດັດພະມຸງກຸດເກົ້າເຈົ້າຢູ່ຫົວໂປດເກົ້າ ໃຫ້ຈັດການສະແດງໂຂນຕອນນາງລອຍແລະພະອົງຊົງພາກດ້ວຍພະອົງເອງ ດ້ວຍຄວາມທີ່ທ່ານຊື່ນຊອບດົນຕີໄທເປັນຊີວິດຈິດໃຈ ຊ່ວງເວລາດັງກ່າວພະສຸຈະລິດສຸດາໄດ້ຮັບອຸປະກາລະເດັກ 10-15 ປີ ເພື່ອມາເປັນນັກດົນຕີ ອາທິ ນິພາ ອະໄພວົງ ທອງດີ ສຸຈະລິດກຸນ[10] ແລະສຸມິດຕາ ສຸຈະລິດກຸນ (ສະກຸນເດີມ: ສິງຫົນກະ) ໄວ້ຄອຍຫຼີ້ນດົນຕີສະແດງຖະຫວາຍພະບາດສົມເດັດພະມຸງກຸດເກົ້າເຈົ້າຢູ່ຫົວຫຼັງສິ້ນສະເຫວີຍພະກະຍາຫານ ນະ ພະລາຊະວັງພະຍາໄທເປັນປະຈຳ[11]
ພະສຸຈະລິດສຸດາຮັບລາຊະການສະໜອງພະມະຫາກະລຸນາທິຄຸນພະບາດສົມເດັດພະມຸງກຸດເກົ້າເຈົ້າຢູ່ຫົວຕະຫຼອດລາຊະການ ໄດ້ໂດຍສະເດັດພະລາຊະດຳເນິນໄປ ນະ ບ່ອນຕ່າງໆ ພ້ອມກັບສົມເດັດພະນາງເຈົ້າອິນທະຣະສັກສະຈີ ພະວໍລະລາຊະຊາຍາສະເໝີ
ຫຼັງການສະຫວັນຄົດຂອງພະສະຫວາມີ
ດັດແກ້ຫຼັງຈາກການສະເດັດສະຫວັນຄົດຂອງພະບາດສົມເດັດພະມຸງກຸດເກົ້າເຈົ້າຢູ່ຫົວ ພະສຸຈະລິດສຸດາໄດ້ພຳນັກຢູ່ພາຍໃນວັງສວນສຸນັນທາແລ້ວຈຶງຍ້າຍເຂົ້າໄປຢູ່ທີ່ບ້ານພະສຸຈະລິດສຸດາ ຖະໜົນພະຮາມ 5 ຫຼັງໂຮງຮຽນວະຊິລາວຸດວິທະຍາໄລອັນເປັນທີ່ດິນເຊິ່ງໄດ້ຮັບພະລາຊະທານ [12] ທັງຮັບສ່ວນແບ່ງພະລາຊະມໍລະດົກຂອງພະສະຫວາມີອີກຈຳນວນໜຶ່ງ[13]
ຢ່າງໃດກໍຕາມພະສຸຈະລິດສຸດາຍັງຄົງສົນໃຈເລື່ອງກ່ຽວກັບດົນຕີ ໄດ້ຈັດຕັ້ງວົງເຄື່ອງສາຍຜະສົມເປຍໂນຍິງວົງທຳອິດຂອງຄະນະນາລີສີສຸມິດ ເປັນວົງດົນຕີເຄື່ອງຄູ່ ປະກອບດ້ວຍຈະເຂ້,ຊໍອູ້,ຊໍດ້ວງ,ສິ່ງ,ໂທນ,ຣຳມະນາ ແລະເປຍໂນ ໂດຍມີສຸມິດຕາ ສຸຈະລິດກຸນ ເປັນຜູ້ຫຼີ້ນເປຍໂນແລະຄວບຄຸມວົງດົນຕີ ພະສຸຈະລິດສຸດາສົນໃຈໃນການຫຼີ້ນເປຍໂນເປັນພິເສດ ວົງດົນຕີຄະນະນີ້ໄດ້ນຳເພງພະລາຊະນິພົນໃນພະບາດສົມເດັດພະມຸງກຸດເກົ້າເຈົ້າຢູ່ຫົວມາຂັບຮ້ອງ ເຊັ່ນ ເພງຕັບໃນເລື່ອງວິວາພະສະໝຸດ ຄືເພງໂຍນດາບ, ຈີນໜ້າເຮືອ, ປີ່ແກ້ວ, ຕະນາວແປງ ເປັນຕົ້ນ[11] ແລະຍັງໄດ້ແຕ່ງຄຳຮ້ອງເພງ ສຸດາສະຫວັນ ໂດຍມີສຸມິດຕາ ສຸຈະລິດກຸນ ເປັນຜູ້ແຕ່ງທຳນອງ[14]
ເຖິງແກ່ອະນິດຈະກຳ
ດັດແກ້ໃນປັດສິມມະໄວ ພະສຸຈະລິດສຸດາໄດ້ຮັບພະມະຫາກະລຸນາທິຄຸນຈາກພະບາດສົມເດັດພະປໍຣະມິນມະຫາພູມິພົນອະດຸນຍະເດດ ຊົງພະກະລູນາໂປດເກົ້າ ພະລາຊະທານທັງຄ່າໃຊ້ຈ່າຍປະຈຳແລະບ່ອນພຳນັກໃນບໍລິເວນທີ່ຊັບສິນສ່ວນພະມະຫາກະສັດ ຊອຍຕົ້ນສົນ ຖະໜົນເພີນຈິດ ບາງກອກ
ຈົນຮອດເດືອນມິຖຸນາ ພ.ສ. 2524 ພະສຸຈະລິດສຸດາໄດ້ປ່ວຍລົງ ແລະເຂົ້າພັກຮັກສາຕົວທີ່ໂຮງໝໍສິລິລາດຈົນຮອດອະນິດຈະກຳເມື່ອວັນອັງຄານທີ 9 ມິຖຸນາ ພ.ສ. 2524 ເວລາ 22.45 ໂມງ ຮວມອາຍຸໄດ້ 85 ປີ 3 ເດືອນ 26 ວັນ ແລະໄດ້ຮັບພະລາຊະທານເພີງສົບ ນະ ເມນໜ້າພັບພາອິສະລິຍາພອນ ວັດເທບສິລິນທາວາດ ເມື່ອວັນທີ່ 29 ມີນາ ພ.ສ. 2526[14]
ກຽດຕິຍົດ
ດັດແກ້
ບັນດາສັກ
ດັດແກ້- ເປື່ອງ ສຸຈະລິດກຸນ (13 ພະຈິກ ພ.ສ. 2438 — 26 ຕຸລາ ພ.ສ. 2464)
- ພະສຸຈະລິດສຸດາ (27 ຕຸລາ ພ.ສ. 2464 — 9 ມີນາ ພ.ສ. 2524)
ເຄື່ອງລາດອິສະລິຍາພອນ
ດັດແກ້
ເຄື່ອງລາດອິສະລິຍາພອນຈຸລະຈອມເກົ້າ ຊັ້ນທຸຕິຍະຈຸລະຈອມເກົ້າວິເສດ (ທ.ຈ.ວ.)[15]
ຫຼຽນລັດຕະນາພອນ ລາຊະການທີ່ 6 ຊັ້ນທີ່ 2 (ວ.ປ.ລ.2)[14]
ຫຼຽນລັດຕະນາພອນ ລາຊະການທີ່ 7 ຊັນທີ່ 3 (ປ.ປ.ລ.3)[16]
_ribbon.svg){kind=small}
_ribbon.png){kind=small}
_ribbon.png){kind=small}
ຍົດທາງທະຫານ
ດັດແກ້- ນາຍເສືອປ່າ ເປັນນາຍົກອົງຕີສັງກັດກອງຮ້ອຍຫຼວງ ກົມເສືອປ່າມ້າຫຼວງ ຮັກສາພະອົງ ເມື່ອວັນທີ່ 23 ມັງກອນ ພ.ສ. 2464
ຕຳແໜ່ງທີ່ໄດ້ຮັບ
ດັດແກ້- ສະມາຊິກກິດຕິມະສັກສະພາກາຊາດສະຫຍາມ (ຊື່ໃນຂະນະນັ້ນ) ເມື່ອວັນທີ່ 29 ຕຸລາ ພ.ສ. 2464 ຫຼັງພະສຸຈະລິດສຸດາໄດ້ບໍລິຈາກເງິນສົມທົບທຸນສ້າງສະຖານເສົາວະພາ
ສະຖານທີ່ອັນເນື່ອງມາຈາກບັນດາສັກ
ດັດແກ້- ຕຶກພະສຸຈະລິດສຸດາ ພາຍໂຮງໝໍສິລິລາດ
ອ້າງອີງ
ດັດແກ້- ↑ อนุสรณ์ในงานเสด็จพระราชทานเพลิงศพ พระสุจริตสุดา (เปรื่อง สุจริตกุล). อนุสรณ์ในงานเสด็จพระราชดำเนินพระราชทานเพลิงศพ พระสุจริตสุดา (เปรื่อง สุจริตกุล) ท.จ.ว. พระสนมเอกในรัชกาลที่ 6 ณ เมรุหน้าพลับพลาอิศริยาภรณ์ วัดเทพศิรินทราวาส วันที่ 29 มีนาคม พุทธศักราช 2526
- ↑ "พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา (in ไทย). 38 (0ง): 2471. 27 พฤศจิกายน พ.ศ. 2464.
{{cite journal}}: Check date values in:|date=(help)CS1 maint: unrecognized language (link) - ↑ พระสุจริตสุดา พระสนมเอกในรัชกาลที่6 (พ.ศ. 2538-2525)
- ↑ ส.พลายน้อย. พระบรมราชินีและเจ้าจอมมารดาแห่งราชสำนักสยาม. พิมพ์ครั้งที่ 5. กรุงเทพฯ : ฐานบุ๊คส์, 2554. หน้า 211
- ↑ ไกรฤกษ์ นานา. "ใครคือชาวต่างชาติหน้าใหม่ที่อพยพเข้ามายังเมืองบางกอกหลังไทยทำสัญญาเบาริ่งกับอังกฤษ?". ศิลปวัฒนธรรม. 37:6 เมษายน 2559, หน้า 139
- ↑ ส.พลายน้อย. พระบรมราชินีและเจ้าจอมมารดาแห่งราชสำนักสยาม. พิมพ์ครั้งที่ 5. กรุงเทพฯ:ฐานบุ๊คส์, 2554. หน้า 212
- ↑ ส.พลายน้อย. พระบรมราชินีและเจ้าจอมมารดาแห่งราชสำนักสยาม. พิมพ์ครั้งที่ 5. กรุงเทพฯ:ฐานบุ๊คส์, 2554. หน้า 213
- ↑ "พระราชทานบรรดาศักดิ์ฝ่ายใน" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา (in ไทย). 38 (0ง): 2132. 30 ตุลาคม พ.ศ. 2464.
{{cite journal}}: Check date values in:|date=(help)CS1 maint: unrecognized language (link) - ↑ อนุสรณ์งานพระราชทานเพลิงศพ พระสุจริตสุดา พระสนมเอกในรัชกาลที่ 6[dead link]
- ↑ "ไปชมมหกรรมดนตรีไทย "หนึ่งทศวรรตครูทองดี ศรีแผ่นดิน"". หนังสือพิมพ์ไทยแอลเอ. Retrieved 25 ตุลาคม 2557.
{{cite web}}: Check date values in:|accessdate=(help) - ↑ 11.0 11.1 "นางสุมิตรา สุจริตกุล". ห้องสมุดดนตรีสมเด็จพระเทพรัตน์. 9 มีนาคม 2553. Retrieved 25 ตุลาคม 2557.
{{cite web}}: Check date values in:|accessdate=and|date=(help)[dead link] - ↑ Cite error: Invalid
<ref>tag; no text was provided for refs namedนิภา - ↑ "(พระมรดก) "เจ้าฟ้าหญิง 4 แผ่นดิน" สมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดาฯ". ประชาชาติธุรกิจออนไลน์. 24 สิงหาคม 2554. Retrieved 10 กรกฎาคม 2558.
{{cite web}}: Check date values in:|accessdate=and|date=(help) - ↑ 14.0 14.1 14.2 Vajiravudh.org Archived 2009-04-09 at the Wayback Machine พระสุจริตสุดา
- ↑ "พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้าฝ่ายหน้า" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา (in ไทย). 39 (0ง): 2347. 26 พฤศจิกายน พ.ศ. 2465.
{{cite journal}}: Check date values in:|date=(help)CS1 maint: unrecognized language (link) - ↑ "พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์และเหรียญ" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา (in ไทย). 44 (0ง): 2567. 20 พฤศจิกายน 2470. Archived from the original (PDF) on 2017-02-23. Retrieved 2016-11-21.
{{cite journal}}: Check date values in:|date=(help)CS1 maint: unrecognized language (link)