ໂປລິໂອ
ໂປລິໂອ ແມ່ນພະຍາດຊຶມເຊື້ອຮ້າຍແຮງຊະນິດໜຶ່ງ ທີ່ມີສາເຫດມາຈາກເຊື້ອຈຸລະໂລກໂປລິໂອ ເຊິ່ງເຂົ້າໄປຮຸກຮານລະບົບປະສາດ ເຮັດໃຫ້ຄົນທີ່ຕິດເຊື້ອ ມີອາການລ່ອຍກະທັນຫັນ ແລະ ອາດເສຍຊີວິດໄດ້. ເຊື້ອນີ້ ຈະຢູ່ໃນລຳໄສ້ ແລະ ອອອມາພ້ອມກັບອາຈົມ ເຊິ່ງສົ່ງເຊື້ອຈາກຄົນຫາຄົນ ໂດຍເຊື້ອເຂົ້າໄປທາງປາກ ຫລື ຈາກການສໍາພັດໃກ້ຊິດກັບຄົນທີ່ມີເຊື້ອພະຍາດນີ້ເຊັ່ນ: ການຈັບຕ້ອງເຄື່ອງໃຊ້ສອຍຂອງຜູ້ທີມີເຊື້ອນີ້ຕິດຢູ່ ຫລື ເຊື້ອເຂົ້າໄປກັບອາຫານ, ອາດຈະພົບເຊື້ອໃນອາຈົມດົນປະມານ 6-8 ອາທິດ. ໃນໄລຍະອາທິດທຳອິດ ອາດຈະພົບເຊື້ອໂປລິໂອຢູ່ໃນຄໍຂອງຄົນເຈັບ ດັ່ງນັ້ນ ການໄອ ຫລື ຈາມ ຈຶ່ງເປັນທາງຕິດຕໍ່ໄດ້ທາງໜຶ່ງ, ເຊື້ອພະຍາດຈະເຂົ້າໄປສູ່ລະບົບປະສາດໄດ້ ໂດຍຜ່ານທາງເດີນນໍ້າເຫລືອງ.
ອາການຂອງພະຍາດໂປລິໂອ ແມ່ນຫລັງຈາກໄລຍະຟັກໂຕປະມານ 7-21 ວັນ, ສ່ວນໃຫຍ່ບໍ່ມີອາການ ຫລື ມີອາການບໍ່ຫລາຍ, ໃນກໍລະນີຜູ້ທີ່ເປັນພະຍາດນີ້ ຈະເລີ່ມມີໄຂ້ຕໍ່າ, ອ່ອນເພຍ, ມີອາການເຈັບຫົວ ແລະ ຄ້າຍຄືກັບເປັນຫວັດ. ສຳລັບເດັກນ້ອຍ ມີອາການຖ່າຍໜັກແຫລວ ແລະ ຮາກ ຕໍ່ມາເລີ່ມມີອາການປວດຫລັງ, ປວດຄໍ ແລະ ແຂນຂາ. ຈະມີອາການຄໍແຂງ ແລະ ຫລັງແຂງຕາມມາ. ກໍລະນີຜູ້ທີ່ມີອາການຮຸນແຮງ ຈະເປັນອຳມະພາດຢູ່ແຂນຂາແບບກ້າມຊີ້ນອ່ອນແຮງ ເຮັດໃຫ້ເຄື່ອນໄຫວບໍ່ໄດ້. ຖ້າກ້າມຊີ້ນກະບັງລົມ ເຊິ່ງມີຄວາມສຳຄັນຕໍ່ການຫາຍໃຈເປັນອຳມະພາດ ຈະເຮັດໃຫ້ຫາຍໃຈບໍ່ໄດ້ ແລະ ອາດຈະເສຍຊີວິດ ຖ້າບໍ່ໄດ້ຮັບການຊ່ວຍຫາຍໃຈທັນເວລາ.
ການປິ່ນປົວພະຍາດນີ້ ແມ່ນເບິ່ງແຍງຕາມຄຳແນະນຳຂອງແພດໝໍ ສ່ວນຜູ້ທີ່ເປັນອຳມະພາດຫລາຍສ່ວນຂອງຮ່າງກາຍ ໄລຍະທຳອິດຕ້ອງປິ່ນປົວຢູ່ໂຮງໝໍ, ໄລຍະທີ່ມີໄຂ້ ຄວນຈະໃຫ້ນອນພັກ ໃນທ່າທີ່ສະບາຍ ຈຶ່ງບໍ່ເຮັດໃຫ້ກ້າມຊີ້ນເຄັ່ງຕຶງ ແລະ ຊ່ວຍໃຫ້ອາການເຈັບປວດຫລຸດລົງ. ເອົາແພຈຸ່ມນໍ້າອຸ່ນໆ ຕົບເຊັດຄ່ອຍໆຕາມແຂນຂາທີ່ປວດ ຫລື ອາດຈະໃຫ້ຢາແກ້ປວດໄດ້ຕາມຄຳແນະນຳຂອງແພດ. ກໍລະນີຜູ້ທີ່ເປັນອຳມະພາດແຂນຂາ ການບີບນວດ Archived 2020-10-18 at the Wayback Machineທີ່ຖືກວິທີຈະຊ່ວຍໃຫ້ກ້າມຊີ້ນກັບມາເຮັດວຽກໄດ້ໄວຂຶ້ນ, ຖ້າກ້າມຊີ້ນກັບມາເຮັດວຽກໄດ້ປົກກະຕິ ສ່ວນໃຫຍ່ຈະດີຂຶ້ນພາຍໃນໄລຍະ 3-6 ເດືອນ ຫລັງຈາກໄລຍະ 18 ເດືອນທີ່ເລີ່ມຕິດເຊື້ອ. ສ່ວນວ່າຈະເຊົາເປັນປົກກະຕິນັ້ນ ແມ່ນເປັນໄປໄດ້ຍາກ.
ພະຍາດນີ້ບໍ່ສາມາດປິ່ນປົວ ໃຫ້ກັບຄືນເປັນປົກກະຕິໄດ້ຄືເກົ່າ, ແຕ່ສາມາດປ້ອງກັນດ້ວຍການຢອດຢາ ວັກແຊັງກັນພະຍາດໂປລິໂອ ໃຫ້ເດັກນ້ອຍລຸ່ມອາຍຸ 15 ປີ ແມ່ນໃຫ້ຢອດວັກແຊງໂປລິໂອ ແລະ ເດັກລຸ່ມ 1 ປີ ແມ່ນໃຫ້ຢາວັກແຊງ ຮອບ ປົກກະຕິ. ສຳລັບວິທີປ້ອງກັນທີ່ມີປະສິດທິຜົນ ແລະ ກຸ້ມຄ່າທີ່ສຸດ ແມ່ນໃຫ້ວັກແຊັງໂປລິໂອຊະນິດກິນທາງປາກ (OPU) ແລະ ຊະນິດສັກ (IPV). ໃນ 2000 ສປປ ລາວ ໄດ້ປະກາດປອດພະຍາດໂປລິໂອ, ແຕ່ປັດຈຸບັນ ໄດ້ມີການພົບ ພະຍາດດັ່ງກ່າວອີກ. ດັ່ງນັ້ນ ຈຶ່ງໄດ້ຈັດວັນສັກຢາກັນພະຍາດ ຫລື ວສຊ ກັນໂປລິໂອໃນປີ 2015 ກໍເພື່ອຕັດຕ່ອງໂສ້ການຈໍລະຈອນເຊື້ອພະຍາດໂປລິໂອ ໂດຍການຍົກ ລະດັບອັດຕາພູມຄຸ້ມກັນໃນເດັກນ້ອຍອາຍຸລຸ່ມ 15 ປີລົງມາ.