ອານາຈັກຈາມປາ
ອານາຈັກຈາມປາ (ພາສາຈາມ: ꨌꩌꨚ Campa; ຫວຽດນາມ: Chăm Pa) ແມ່ນອານາຈັກບູຮານຂອງຊາວຈາມຕັ້ງເມື່ອພຸດທະສະຕະວັດທີ 7 ຢູ່ທາງໃຕ້ຂອງຈີນ ຢູ່ທາງຕາເວັນອອກຂອງຟູນັນ ປັດຈຸບັນແມ່ນບໍລິເວນເມືອງເວ້, ຕາມກີ່, ຟານຣາງ-ທາບຈາມ ແລະຢາຈາງ ປະເທດຫວຽດນາມ.
ອານາຈັກຈາມປາ Campapura, Campanagara, Nagaracampa, Nagarcam
| |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 192–1832 | |||||||||||
 ອານາຈັກຈາມປາ (ສີເຫຼືອງ) ກ່ອນປີ 1306 ວາງລຽບຕາມຊາຍຝັ່ງຂອງພາກໃຕ້ໃນປະຈຸບັນ ຫວຽດນາມ.ທິດເໜືອວາງ ໄດຫວຽດ (ສີຟ້າ); ທິດຕາເວັນຕົກ, ອານາຈັກຂະເໝນ (ສີແດງ). | |||||||||||
 ອານາເຂດຂອງຈາມປາ (ສີຟ້າອ່ອນ) ຫຼັງຈາກ 1306, ປະເທດເພື່ອນບ້ານ ໄດຫວຽດ (ສີບົວເຂັ້ມ) ແລະອານາຈັກຂະເໝນ (ສີສົ້ມ), ຫຼັງຈາກການແຕ່ງງານຂອງເຈົ້າຍິງ Huyền Trân ແລະກະສັດຂອງ Cham Jaya Simhavarman III. | |||||||||||
| ເມືອງຫຼວງ | Kandapurpura (192–605) Simhapura (605–757) Virapura (757–875) ອິນທະບູຣາ (875–982) Vijaya (982–1471) ແພນດູຣັງກາ polity (1471–1832) | ||||||||||
| ພາສາທົ່ວໄປ | Old Cham (ປ. 100s–1450) Old Malay (lingua franca; ປ. 400–1600) Middle and Modern Cham (official; 1450–1832) Sanskrit (official; ປ. 400–1253) Chamic languages ແມ່ແບບ:Br other languages of Southeast Asia | ||||||||||
| ສາສະໜາ | Before 5th century: Chamic indigenous religions From 5th century: Hinduism (official) and Buddhism From 16th century: Islam[1][2] | ||||||||||
| ການປົກຄອງ | Monarchy (city-state) | ||||||||||
| ປະຫວັດສາດ | |||||||||||
• Established | 192 | ||||||||||
| 1471 | |||||||||||
• ແພນດູຣັງກາ ຕິດກັບຫວຽດນາມພາຍໃຕ້ ລາຊະວົງຫງວຽນ | 1832 | ||||||||||
| ປະຊາກອນ | |||||||||||
• peak (800 CE) | 2,500,000[3] | ||||||||||
| |||||||||||
| ປັດຈຸບັນເປັນສ່ວນໜຶ່ງຂອງ | ຫວຽດນາມ ລາວ ກຳປູເຈຍ | ||||||||||
ກ່ອນທີ່ອານາຈັກຈາມປາໄດ້ສູນສິ້ນໄປ ອານາຈັກຈາມປາຖືກອານາຈັກຮອບຂ້າງຕ່າງໆ ຍົກທັບມາໂຈມຕີຫຼາຍຄັ້ງ ຍ້ອນສະໄໝກ່ອນພື້ນທີ່ນີ້ແມ່ນເຂດທຸລະກັນດານ ຈີນຈຶ່ງບໍ່ສາມາດຄອບຄອງໄດ້ ແຕ່ຕໍ່ມາປະມານ ພ.ສ. 989 ກອງທັບຈີນໄດ້ຍົກທັບມາຕີລາຊະທານີຂອງຊາວຈາມລົງໄດ້. ຈາກນັ້ນເມື່ອພຸດທະສະຕະວັດທີ 17 ອານາຈັກຈາມປາໄດ້ຖືກໂຈມຕີໂດຍກອງທັບຂອງພະເຈົ້າໄຊຍະວໍລະມັນທີ 2 ກະສັດແຫ່ງອານາຈັກຂະເໝນ ແລະ ຕໍ່ມາໃນພ.ສ. 1856 ພໍ່ຂຸນຣາມຄຳແຫງແຫ່ງກຸງສຸໂຂໄທສົ່ງກອງທັບມາຕີ ຈົນໃນທີ່ສຸດເມື່ອປີພ.ສ. 2014 ລາຊະວົງເລຂອງຫວຽດນາມໄດ້ຍົກທັບມາຕີລາຊະທານີກງວິໄຊ (ບິ່ນດິ່ນ) ຈົນແຕກ ການໂຈມຕີຄັ້ງນີ້ ຊາວຈາມເສຍຊີວິດ 60,000 ຄົນ ແລະເປັນຊະເລີຍອີກ 30,000 ຄົນ ເຊິ່ງການໂຈມຕີຄັ້ງນີ້ ເຮັດໃຫ້ອານາຈັກຈາມປາເສຍຄວາມເປັນຊາດໄປ ແລະໄດ້ກາຍເປັນຫົວເມືອງຫວຽດນາມ.
ເມື່ອພຸດທະສະຕະວັດທີ 10 ມີຊາວຈີນຊື່ ມາຕວນຫຼິນ ໄດ້ຂຽນເລື່ອງຂອງຊາວຈາມ (ເຊິ່ງເພິ່ນເອີ້ນວ່າ ຫຼິນຢີ່) ວ່າ ຊາວຈາມປາສ້າງບ້ານເຮືອນດ້ວຍດິນຈີ່ແລ້ວສາບດ້ວຍປູນ ຊາຍຍິງມີຜ້າຝ້າຍຜືນດຽວຫໍ່ຫຸ້ມຮ່າງກາຍ ແລະມັກເຈາະຫູແລະຫ້ອຍຫ່ວງເລັກ ຄົນຊັ້ນສູງໃສ່ເກີບໜັງ ສ່ວນຂ້າຂ້ອຍຍ່າງຕີນເປົ່າ ພະລາຊາຊົງພະມາລາຊົງສູງ ຊົງຊ້າງ ມີບໍລິພານຖືທຸງແລະກົດກັ້ນລ້ອມຮອບພະອົງ ຊົນຊາດຈາມສືບເຊື້ອສາຍຈາກຊາວມະລາຢູ-ໂປລີເນຊີ (Malayo-Polynésien) ສ່ວນໃຫຍ່ເປັນຊາວທະເລ ມີຄວາມສາມາດທາງການເດີນເຮືອ ເດີມນັບຖືສາສະໜາພາມແລະສາສະໜາພຸດ ແຕ່ເມື່ອຊາວມະລາຢູໄດ້ໄປເຜີຍແພ່ສາສະໜາອິສະລາມ ຊາວຈາມຈຳນວນຫຼາຍກໍປ່ຽນມານັບຖືສາສະໜາອິສະລາມ.
ອ້າງອີງ
ດັດແກ້- ↑ Manguin, Pierre-Yves; Nicholl, Robert (1985). "The Introduction of Islam into Campa". Journal of the Malaysian Branch of the Royal Asiatic Society. 1 (248): 1–28. JSTOR 41492998.
- ↑ Haw, Stephen G. (2018). "Islam in Champa and the Making of Factitious History". Journal of the Royal Asiatic Society. 28 (4): 717–747. doi:10.1017/S1356186317000219.
- ↑ Proctor, Ann R. (2018), Buddhist Art of 9th Century Campa: Đồng Dương, Cambridge Scholars Publishing, p. 140