ກາຍ ຟອກສ໌
ກາຍ ຟອກສ໌ (ອັງກິດ: Guy Fawkes; 13 ເມສາ ຄ.ສ. 1570 – 31 ມັງກອນ ຄ.ສ. 1606) ທີ່ຮູ້ຈັກກັນອີກຊື່ນຶ່ງວ່າ ກວີໂດ ຟອກສ໌ (ອິຕາລີ: Guido Fawkes) ອັນເປັນຊື່ທີ່ກາຍ ຟອກສ໌ໃຊ້ຂະນະສູ້ຮົບໃຫ້ກັບແອສະປາຍໃນກຸ່ມປະເທດແຜ່ນດິນຕ່ຳ. ກາຍ ຟອກສ໌ເປັນສະມາຊິກກຸ່ມກາໂຕລິກອັງກິດແຂວງຜູ້ວາງແຜນແຜນດິນປືນ (Gunpowder Plot) ທີ່ລົ້ມເຫຼວໃນປີ ຄ.ສ. 1605.
| ກາຍ ຟອກສ໌ | |
|---|---|
 ພາຍແຕ້ມກາຍ ຟອກສ໌ຂອງຈອດ ຄະລຸກແຊງ ຕີພິມໃນນະວະນິຍາຍປີ ຄ.ສ. 1840 ໂດຍວິນລຽມ ແຮລິຊັນ ເອນເວີດ | |
| ເກີດ | 13 ເມສາ ຄ.ສ. 1570 (ສັນນິດຖານ) ຢອກ ປະເທດອັງກິດ |
| ເຖິງແກ່ກຳ | 31 ມັງກອນ ຄ.ສ. 1606 ເວດມິນສະເຕີ ລອນດອນ ປະເທດອັງກິດ |
ສາເຫດການເສຍຊີວິດ | ຄໍຫັກ |
| ສັນຊາດ | ອັງກິດ |
| ຊື່ອື່ນ | ກວີໂດ ຟອກສ໌, ຈອນ ຈອນຊັນ |
| ການສຶກສາ | ໂຮງຮຽນເຊນພີເທີ ຢອກ |
| ອາຊີບ | ທະຫານ; ອັນເຟເລດ |
| ປີປະຕິບັດວຽກ | ຄ.ສ. 1591–1603 |
| ເປັນທີ່ຮູ້ຈັກຈາກ | ກະບົດຜູ້ມີສ່ວນໃນແຜນດິນປືນ |
| ສາສະໜາ | ຄະລິດ |
| ນິກາຍ | ອັງກະລິກັງ ປ່ຽນເປັນກາໂຕລິກ |
ຖືກກ່າວຫາ | ກະບົດຕໍ່ແຜ່ນດິນ |
ຮັບໂທດ | ແຂວນຄໍ ຄວັກໄສ້ ແລະຜ່າສີ່ |
| ພໍ່ແມ່ | ເອດເວີດ ຟອກສ໌, ອີດິດ (ສະກຸນເດີມ ບະເລກຫຼືແຈັກຊັນ) |
ຟອກສ໌ເກີດແລະໄດ້ຮັບການສຶກສາໃນຢອຣ໌ກ ບິດາຂອງກາຍ ຟອກສ໌ເສຍຊີວິດເມື່ອຟອກສ໌ອາຍຸໄດ້ແປດປີ. ຈາກນັ້ນ ມານດາຂອງກາຍ ຟອກສສົມລົດກັບຜູ້ນັບຖືກາໂຕລິກທີ່ບໍ່ເຂົ້າຮ່ວມກິຈະການຂອງສາສະນະຈັກແຫ່ງອັງກິດ (recusant) ພາຍຫຼັງຟອກສ໌ປ່ຽນມານັບຖືອກາໂຕລິກແລະເດີນທາງໄປແຜ່ນດິນໃຫຍ່ເອີລົບ ທີ່ເຊິ່ງກາຍ ຟອກສ໌ສູ້ຮົບໃນສົງຄາມແປດສິບປີ ໂດຍຢູ່ຝ່າຢແອສະປາຍກາໂຕລິກ ແລະສູ້ຮົບກັບນັກປະຕິຮູບດັດປະໂລຕັດສະຕັງ ກາຍ ຟອກສ໌ເດີນທາງໄປແອສະປາຍເພື່ອສະແຫວງການສະໜັບສະໜຸນກະບົດກາໂຕລິກໃນອັງກິດ ແຕ່ບໍ່ສຳເລັດ ພາຍຫຼັງກາຍ ຟອກສ໌ພົບພໍ້ທໍມັດ ວິນເທີ (Thomas Wintour) ເຊິ່ງເດີນທາງກັບອັງກິດພ້ອມກັບກາຍ ຟອກສ໌ນຳ.
ວິນເທີແນະນຳກາຍ ຟອກສ໌ໃຫ້ຮູ້ຈັກລໍເບີດ ເຄດສະບີ (Robert Catesby) ຜູ້ວາງແຜນລອບປົງພະຊົນພະເຈົ້າເຈມທີ 1 ແລະຟື້ນຟູພະມະຫາກະສັດກາໂຕລິກສູ່ລາຊະບັນລັງ ກຸ່ມຜູ້ວາງແຜນເຊົ່າຫ້ອງໃຕ້ດິນໃຕ້ສະພາຂຸນນາງ ແລະກາຍ ຟອກສ໌ໄດ້ຮັບມອບໝາຍໃຫ້ຮັບຜິດຊອບລະເບີດດິນປືນທີ່ພວກກາຍ ຟອກສ໌ເກັບສະສົມໄວ້ຢູ່ຫັ້ນ. ທາງການຄົ້ນພະລາຊະວັງເວດມິນສະເຕີໃນຊ່ວງເຊົ້າມືດວັນທີ 5 ພະຈິກຫຼັງໄດ້ຮັບການແຈ້ງເຕືອນຈາກຈົດໝາຍນິລະນາມ ແລະພົບກາຍ ຟອກສ໌ພວມເຝົ້າລະເບີດຢູ່ ກາຍ ຟອກສ໌ຖືກສອບສວນແລະທໍລະມານຢູ່ສອງສາມມື້ຈົນຍອມເປິດເຜີຍຂໍ້ມູນໃນທີ່ສຸດ. ກ່ອນການປະຫັດປະຫານຊີວິດໃນວັນທີ 31 ມັງກອນ ກາຍ ຟອກສ໌ໂດດຈາກຕະແລງແກງທີ່ກາຍ ຟອກສ໌ພວມຈະຖືກແຂວນຄໍ ແລະຄໍຫັກ ຈຶ່ງບໍ່ໄດ້ຮັບຄວາມທໍລະມານຈາກການຖືກຕັດແລະຄວ້ານອະໄວຍະວະທີ່ນຳມາ.
ຊື່ຂອງກາຍ ຟອກສ໌ກາຍເປັນຄຳພ້ອງກັບແຜນລະເບີດດິນປືນ ມີການສະເຫຼີມສະຫຼອງຄວາມລົ້ມເຫຼວຂອງແຜນດັ່ງກ່າວໃນອັງກິດຕັ້ງແຕ່ວັນທີ 5 ພະຈິກ ຄ.ສ. 1605 ຕາມປະເພນີມີການເຜົາຫຸ່ນຈຳລອງຂອງກາຍ ຟອກສ໌ເທິງກອງໄຟ ເຊິ່ງມັກຮ່ວມດ້ວຍການສະແດງດອກໄມ້ໄຟ.
ອ້າງອີງ ດັດແກ້
- ໝາຍເຫດ
- ເຊີງອັດ
- ບັນນານຸກົມ
- Allen, Kenneth (1973), The Story of Gunpowder, Wayland, ISBN 978-0-85340-188-9
- Bengsten, Fiona (2005), Sir William Waad, Lieutenant of the Tower, and the Gunpowder Plot (illustrated ed.), Trafford Publishing, ISBN 1-4120-5541-5
- Cobbett, William (1857), A History of the Protestant Reformation in England and Ireland, Simpkin, Marshall and Company
- Fox, Adam; Woolf, Daniel R. (2002), The spoken word: oral culture in Britain, 1500–1850, Manchester University Press, ISBN 0-7190-5747-7
- Fraser, Antonia (2005) [1996], The Gunpowder Plot, Phoenix, ISBN 0-7538-1401-3
- Haynes, Alan (2005) [1994], The Gunpowder Plot: Faith in Rebellion, Hayes and Sutton, ISBN 0-7509-4215-0
- Northcote Parkinson, C. (1976), Gunpowder Treason and Plot, Weidenfeld and Nicolson, ISBN 0-297-77224-4
- Sharpe, J. A. (2005), Remember, Remember: A Cultural History of Guy Fawkes Day (illustrated ed.), Harvard University Press, ISBN 0-674-01935-0
- Thompson, Irene (2008), The A to Z of Punishment and Torture: From Amputations to Zero Tolerance, Book Guild Publishing, ISBN 978-1-84624-203-8
- Younghusband, George (2008), A Short History of the Tower of London, Boucher Press, ISBN 978-1-4437-0485-4
ແຫຼ່ງຂໍ້ມູນອື່ນ ດັດແກ້
ວິກິມີເດຍຄອມມອນມີສື່ກ່ຽວກັບ Guy Fawkes