ທິຣານາ
ທິຣານາ (ອານບານີ: Tirona) ເປັນເມືອງຫຼວງ ແລະ ເມືອງທີ່ໃຫຍ່ທີ່ສຸດໃນດ້ານປະຊາກອນ ແລະ ພື້ນທີ່ຂອງປະເທດອານບານີ ນະຄອນຕັ້ງຢູ່ທາງພາກກາງປະເທດໂດຍມີພູໄດຕັ້ງຢູ່ທາງທິດຕາເວັນອອກ ແລະ ມີຮ່ອມພູເຊິ້ງຕັ້ງຢູ່ໃກ້ກັບທະເລເອເດຣຍຕິກທາງທິດຕາເວັນຕົກສຽງເໜືອ ເນື່ອງຈາກນະຄອນຕັ້ງຢູ່ໃນຮາບພຽງທິຣານາ ແລະ ຢູ່ໃກ້ກັບທະເລເມດີແຕຣາເນ. ນະຄອນຈຶ່ງໄດ້ຮັບອິດທິພົນຂອງພູມອາກາດແບບເມດີແຕຣາເນ. ທິຣານາຖືເປັນໜຶ່ງໃນນະຄອນທີ່ມີຝົນຕົກ ແລະ ມີແສງແດດຫຼາຍທີ່ສຸດຂອງທະວິບເອີຣົບ ໂດຍມີຊົ່ວໂມງທີ່ພົບແສງແດດປີລະ 2,544 ຊົ່ວໂມງ.[4][5]
ທິຣານາ | |
|---|---|
ເທສະບານ | |
 ທຸງ  ກາ | |
  ທິຣານາ  ທິຣານາ | |
| ພິກັດ: 41°19′44″N 19°49′04″E / 41.32889°N 19.81778°E | |
| ປະເທດ |  ອານບານີ |
| ພາກພື້ນ | ກາງ |
| ເຂດ | ທິຣານາ |
| ກໍ່ຕັ້ງ | ຄ.ສ 1614 |
| ການປົກຄອງ | |
| • ປະເພດ | ລັດຖະບານ |
| • ນາຍົກເທສະມົນຕີ | ເອຣີອອນ ເວລີອາຍ (ພັກສັງຄົມນິຍົມ) |
| • ປະທານສະພາ | ອັລດຣິນ ດາລີປີ |
| ພື້ນທີ່ | |
| • ເທສະບານ | 1,110.03 ຕລ.ກມ. (430 ຕລ.ໄມລ໌) |
| • ເຂດເມືອງ | 41.8 ຕລ.ກມ. (16 ຕລ.ໄມລ໌) |
| ຄວາມສູງ | 110 ແມັດ (360 ຟຸດ) |
| ປະຊາກອນ | |
| • ຄວາມໜາແໜ້ນ | 502 ຄົນ/ຕລ.ກມ. (1,300 ຄົນ/ຕລ.ໄມລ໌) |
| • ເທສະບານ | 557,422[1] |
| • ມະຫານະຄອນ | 906,166[2] |
| ເດມະນິມ | ທິຣານາສ (ຊາຍ) ທິຣາເນສ (ຍິງ) ທິຣອນ (ຊາຍ) ທິຣອນເຊ (ຍິງ) (ສຳນຽງທ້ອງຖິ່ນ) |
| ເຂດເວລາ | UTC+1 (ເວລາເອີຣົບກາງ) |
| • ລະດູຮ້ອນ (ເວລາອອມແສງ) | UTC+2 (CEST) |
| ລະຫັດໄປສະນີ | 1001–1028, 1031 |
| ລະຫັດພື້ນທີ່ | 04 |
| ທະບຽນລົດ | TR |
| HDI (2018) | 0.818[3] – ສູງຫຼາຍ · ອັນດັບທີ 1st |
| ເວັບໄຊ | ເວັບໄຊຢ່າງເປັນທາງການ |
ທິຣານາຖືກຈັດຕັ້ງເປັນນະຄອນໃນປີ ຄ.ສ 1614 ແຕ່ພື້ນທີ່ຂອງນະຄອນໃນປັດຈຸບັນ ມີເຜົ່າອິລີເຣຍເຂົ້າມາຕັ້ງຖິ່ນຖານຕັ້ງແຕ່ຍຸກເຫຼັກ ຕໍ່ມາໄດ້ຖືກຊາວໂຣມັນຍຶດຄອງ ແລະ ການເປັນສ່ວນໜຶ່ງຂອງຈັກກະວັດໂຣມັນພາຍຫຼັງຈາກສົງຄາມອິລີເຣຍ ແຫຼ່ງມໍລະດົກສຳຄັນໃນຍຸກນັ້ນທີ່ຍັງປາກົດໃນປັດຈຸບັນຄືບ້ານໂມເສກແຫ່ງທິຣານາ ຕໍ່ມາໃນຄຣິດສະຕະວັດທີ 5–6 ໂບດພາລີໂອຄຣິສຕຽນໄດ້ຖືກສ້າງຂຶ້ນບໍລິເວນແຫ່ງມໍລະດົກນັ້ນ.
ຫຼັງຈາກທີ່ຈັກກະວັດໂຣມັນຖືກແບ່ງອອກເປັນຕາເວັນອອກ ແລະ ຕາເວັນຕົກໃນຄຣິດສະຕະວັດທີ 4 ຈັກກະວັດບີຊານຕານໄດ້ເຂົ້າມາຄອບຄອງພື້ນທີ່ນີ້ ແລະ ສ້າງປາສາດເປເຕຣເລໃນໄລຍະການປົກຄອງຈັກກະພັດຍຸສຕິນິອານຸສທີ 1. ນະຄອນຖືກປ່ອຍລະເລີຍໂດຍບໍ່ມີຄວາມສໍາຄັນເປັນໄລຍະເວລາດົນນານ ຈົນມາຮອດໃນຄຣິດສະຕະວັດທີ 20 ລັດຖະສະພາລູຊະເຢໄດ້ປະກາດໃຫ້ທິຣານາເປັນເມືອງຫຼວງຂອງປະເທດຫຼັງຈາກທີ່ອານບານີປະກາດອິດສະຫຼະພາບໃນປີ ຄ.ສ 1912.
ປັດຈຸບັນ ທິຣານາເປັນສູນກາງດ້ານເສດຖະກິດ, ການເງິນ, ການເມືອງ ແລະ ການຄ້າທີ່ສຳຄັນຂອງປະເທດ ເນື່ອງຈາກນະຄອນຫຼວງຕັ້ງຢູ່ໃນພາກກາງ ແລະ ມີການຂົນສົ່ງຮູບແບບຕ່າງໆທີ່ທັນສະໄໝ ທັງທາງອາກາດ, ທາງນ້ຳ, ທາງລົດໄຟ ແລະ ທາງຖະໜົນ. ນະຄອນເປັນທີ່ຕັ້ງຂອງລັດຖະບານອານບານີ ເຊິ່ງເປັນທີ່ທຳການຂອງປະທານາທິບໍດີ, ນາຍົກລັດຖະມົນຕີ ແລະ ລັດຖະສະພາອານບານີ. ນະຄອນໄດ້ຮັບລາງວັນເມືອງຫຼວງເຍົາວະຊົນເອີຣົບປະຈຳປີ 2022[6]
ອ້າງອີງ
ດັດແກ້- ↑ "Profili i bashkisë Tiranë". 11 May 2015. Archived from the original on 14 August 2017. Retrieved 8 February 2018.
Popullsia: Sipas censusit të vitit 2011, në territorin e bashkisë së re Tiranë banojnë 557,422 banorë, ndërsa sipas Regjistrit Civil banojnë 757,361 banorë. Me një sipërfaqe prej 1,110.03 kilometrash katrorë, densiteti i popullsisë sipas të dhënave të Censusit është 502 banorë/ km2 ndërsa sipas Regjistrit Civil, densiteti është 682 banorë km2.
- ↑ "Popullsia e Shqipërisë" (PDF). instat.gov.al (in ອານບານຽນ). 1 January 2018. Archived from the original (PDF) on 2020-07-06. Retrieved 2024-02-06.
- ↑ "Subnational Human Development Index (2.1)". hdi.globaldatalab.org (in ອັງກິດ). Global Data Lab.
- ↑ "Sunniest Cities in Europe". currentresults.com. p. 1.
- ↑ "European Cities With the Wettest, Rainiest Weather". currentresults.com. p. 1.
- ↑ "Congratulations, Tirana! Winner of the European Youth Capital for 2022". youthforum.org (in ອັງກິດ). European Youth Capital. 21 November 2019. Archived from the original on 2020-10-06. Retrieved 7 December 2019.
ປຶ້ມອ່ານເພີ່ມເຕີມ
ດັດແກ້- Akkam, Alia. "The Capital of Albania Has Transformed into a Lively, Affordable Destination", 13 October 2017
- Hillsdon, Mark. "The European capital you'd never thought to visit (but really should)", 27 February 2017
- Crevar, Alex. "Tirana, Breaking Free From Communist Past, Is a City Transformed", 28 August 2015
- Blocal, Giulia. "Tirana's colorful buildings", 16 September 2014
- Williams, Sean. "Tirana fights to beat its addiction to cars and get its residents cycling", 11 July 2014. ຮຽກຂໍ້ມູນວັນທີ 12 July 2014
- McRae, Hamish. "Albania: Charmed by Tirana", 13 September 2008
- Abitz, Julie. Post-Socialist Development in Tirana. Roskilde: Roskilde Universitetscenter, 2006.
- Agorastakis, Michalis; Sidiropoulos, Giorgos (2007). "Population change due to geographic mobility in Albania, 1989–2001, and the repercussions of internal migration for the enlargement of Tirana". Population, Space and Place. 13 (6): 471–481. doi:10.1002/psp.463.
- Aliaj, Besnik; Keida Lulo and Genc Myftiu. Tirana: the Challenge of Urban Development, Tirana: Cetis, 2003 ISBN 99927-880-0-3
- Aliaj, Besnik. A Short History of Housing and Urban Development Models during 1945–1990, Tirana 2003.
- Bertaud, Alain. Urban Development in Albania: the Success Story of the Informal Sector, 2006.
- Bleta, Indrit. Influences of Political Regime Shifts on the Urban Scene of a Capital City, Case Study: Tirana. Turkey, 2010.
- Capolino, Patrizia (2011). "Tirana: A Capital City Transformed by the Italians". Planning Perspectives. 26 (4): 591–615. doi:10.1080/02665433.2011.601610.
- Felstehausen, Herman. Urban Growth and Land Use Changes in Tirana, Albania: With Cases Describing Urban Land Claims. University of Wisconsin-Madison, 1999
- Galeteanu, Emira. Tirana: the Spectacle of the Urban Theatre. MA Dissertation. Carleton University: Ottawa, 2006.
- Guaralda, Mirko (2009). Urban Identity and Colour : the Case of Tirana, Albania. Spectrum e-news, 2009(Dec), pp. 13–14.
- Jasa, Skënder. Tirana në shekuj: Terona, Theranda, Tirkan, Tirannea, Tirana: monografi, disa artikuj e materiale arkivore kushtuar historisë së Tiranës, Tirana 1997.
- Kera, Gentiana. Aspects of the Urban Development of Tirana: 1820–1939, Seventh International Conference of Urban History. Athens, 2004.
- Nase, Ilir; Ocakci, Mehmet (2010). "Urban Pattern Dichotomy in Tirana: Socio-spatial Impact of Liberalism". European Planning Studies. 18 (11): 1837–1861. doi:10.1080/09654313.2010.512169.
- Pojani, Dorina (2011). Mobility, Equity and Sustainability Today in Tirana, TeMA 4, no. 2, pp.99–109 Archived 2019-12-10 at the Wayback Machine
- Pojani, Dorina (2010). "Tirana". Cities. 27 (6): 483–495. doi:10.1016/j.cities.2010.02.002.
- Pojani, Dorina (2011). "From Carfree to Carfull: the Environmental and Health Impacts of Increasing Private Motorisation in Albania". Journal of Environmental Planning and Management. 54 (3): 319–335. doi:10.1080/09640568.2010.506076.
- Pojani, Dorina (2011). "Urban and Suburban Retail Development in Albania's Capital After Socialism". Land Use Policy. 28 (4): 836–845. doi:10.1016/j.landusepol.2011.02.001.
- Alien by Alexandra Lewis, RTV Ora, Tirana, Albania, 2019, a TV series produced by domestic RTV Ora on life in Albania seen by a foreigner, Australian-born journalist Alexandra Lewis living in Tirana, Albania
ແຫຼ່ງຂໍ້ມູນອື່ນ
ດັດແກ້
ທິຣານາ ຈາກ Wikivoyage
- Municipality of Tirana Archived 2011-04-14 at the Wayback Machine
. ສາລານຸກົມບຣິຕານິກາປີ ຄ.ສ 1911 (11 ed.). 1911.
