ກາລາມະສູດ

ກາລາມະສູດແປວ່າ ພະສູດທີ່ພະພຸທເຈົ້າໄດ້ຊົງສະແດງແກ່ຊົນຊາວ “ກາລາມະ” ໃນໝູ່ບ້ານສະປຸດຕິຍະນິຄົມ ແຄວ້ນໂກສົນ ບາງຄັ້ງກໍ່ເອີ້ນວ່າ ເກສະປຸດຕະສູດ ກໍ່ມີ ເຊິ່ງ ກາລາມະສູດນີ້ເປັນຫຼັກແຫ່ງຄວາມເຊື່ອ ບໍ່ໃຫ້ເຊື່ອງົມງາຍໂດຍທີ່ບໍ່ໃຊ້ປັນຍາພິຈາລະນາ ໃຫ້ເຫັນຈິງເຖິງຄຸນໂທດ ຫຼືດີບໍ່ດີ. ກ່ອນເຊື່ອນັ້ນ ມີ ໑໐ ປະການທີ່ຄວນພິຈາລະນາຄື:

໑. ຢ່າເຊື່ອຕາມທີ່ຟັງ ໆ ກັນມາ
໒. ຢ່າເຊື່ອຕາມທີ່ປະຕິບັດຕໍ່ ໆ ກັນມາ
໓. ຢ່າເຊື່ອຕາມຄຳເລົ່າລື
໔. ຢ່າເຊື່ອໂດຍອ້າງຕຳລາ
໕. ຢ່າເຊື່ອໂດຍການຄາດເດົາ
໖. ຢ່າເຊື່ອໂດຍການຄາດຄະເນ
໗. ຢ່າເຊື່ອໂດຍຄຶດຕາມເຫດຜົນ
໘. ຢ່າເຊື່ອເພາະຖືກກັບທິດສະດີຂອງຕົນ
໙. ຢ່າເຊື່ອເພາະມີຮູບລັກສະນະທີ່ຄວນເຊື່ອໄດ້
໑໐. ຢ່າເຊື່ອເພາະຜູ້ເວົ້າເປັນຄູບາອາຈານຂອງຕົນ

ເມື່ອໃດ ທ່ານທັງຫຼາຍພຶງຮູ້ໄດ້ດ້ວຍຕົນເອງວ່າ ທັມເຫຼົ່ານີ້ເປັນກຸສົນ ທັມເຫຼົ່ານີ້ບໍ່ມີໂທດ ທັມເຫຼົ່ານີ້ທ່ານຜູ້ຮູ້ສັນເສີນ ທັມເຫຼົ່ານີ້ໃຜສະມາທານໃຫ້ບໍລິບູນແລ້ວ ເປັນໄປເພື່ອປະໂຫຍດເກື້ອກູນ ເພື່ອຄວາມສຸກ ເມື່ອນັ້ນ ທ່ານທັງຫຼາຍຄວນເຈົ້າເຖິງທັມເຫຼົ່ານັ້ນຢູ່.

ປັດຈຸບັນແນວຄິດແລະຫຼັກສູດທີ່ສອນໃຫ້ຄົນມີເຫດຜົນ ບໍ່ຫຼົງເຊື່ອງົມງາຍໃນທຳນອງດຽວກັບຄຳສອນຂອງພະພຸທເຈົ້າເມື່ອ ໒໕໐໐ ປີກ່ອນ ໄດ້ຮັບການບັນຈຸເປັນວິຊາບັງຄັບ ວ່າດ້ວຍການສ້າງທັກສະການຄິດ ຫຼືທີ່ເອີ້ນກັນວ່າ “ການຄິດແບບວິຈານ” (Critical thinking) ໄວ້ໃນຂະບວນການຮຽນຮູ້ໃນມະຫາວິທະຍາໄລ ຂອງປະເທດທີ່ພັດທະນາແລ້ວ. (ເຊັ່ນທີ່ມະຫາວິທະຍາໄລ Cambridge)